Voordat we de brief aan de Filippenzen gaan bekijken, willen we eerst kijken naar de stad Filippi en naar de mensen die daar woonden.

Wat was het voor een stad? Wat voor mensen woonden er? Hoe was Paulus met deze mensen in contact gekomen? Filippi was een Romeinse provinciehoofdstad in Macedonië. Belangrijke bronnen van inkomsten waren de goud- en zilvermijnen, die in de buurt lagen. Er woonden veel Romeinen in de stad. Met name soldaten en oudgedienden uit het leger. Volgens Hand. 16:12 was Filippi zelfs een Romeinse kolonie met bijzondere voorrechten. De burgers van Filippi waren Romeins burger.

Daarnaast had de stad ook het zogenaamde 'Ius Italicam', dit betekende dat de burgers van die stad gelijke rechten hadden als de bewoners van Italië. Er woonden waarschijnlijk niet veel Joden, want volgens Hand. 16:13 was er geen synagoge. De joden die er woonden, voornamelijk vrouwen, kwamen samen bij de rivier.

In Hand. 16 lezen we hoe Paulus met de stad Filippi in aanraking is gekomen (omstreeks het jaar 50). Als Paulus bezig is met zijn tweede zendingsreis krijgt hij in Troas het visioen van de Macedonische man. God roept hem met zijn medewerkers (Silas, Timotheüs en Lucas) naar Europa. Paulus is de eerste keer niet lang in Filippi geweest. Toch is er in de korte tijd dat hij daar was heel veel gebeurd. We lezen hierover in Hand. 16.

Als Paulus en Silas enkele dagen in Filippi zijn, gaan ze op de sabbat naar de samenkomst van de joodse vrouwen bij de rivier buiten de stad. In vers 14 maken we kennis met één van die vrouwen: Lydia. De Heere opent haar hart en zij wordt geraakt door wat Paulus en Silas verkondigen. Zij komt tot geloof en laat zich dopen. Lydia is de eerste christen in Filippi en ook de eerste christen in Europa. Direct na haar bekering zien we dat het geloof van Lydia ook heel praktisch tot uitdrukking komt. Zij neemt Paulus en zijn medewerkers in huis. Deze hartelijkheid en de zorg voor elkaar blijft kenmerkend voor de relatie tussen Paulus en de gemeente in Filippi.

Maar waar het evangelie gaat werken, wordt ook de satan actief. Als Paulus op een dag bij een waarzegster een boze geest uitdrijft, komen haar bazen in opstand (vs. 16 e.v.). Ze beschuldigen hen van oproer en zetten hun boodschap in een kwaad daglicht. Paulus en Silas worden gegeseld en komen in de gevangenis terecht. Het lijkt alsof het Evangelie in Europa in de kiem gesmoord wordt. Maar dan lezen we van het geweldige getuigenis van Paulus en Silas; midden in de nacht, in de gevangenis, zingen ze lofliederen voor God! Dit getuigenis heeft grote gevolgen. Er komt een aardbeving en de deuren van de gevangenis gaan open. Maar wonderlijk genoeg gaat geen van de gevangenen op de loop. Ze zijn allen diep onder de indruk. Het meest onder de indruk is echter de gevangenbewaarder. Hij komt tot geloof en laat zich met zijn hele huis dopen. Ook de stadsbestuurders merken dat er wonderlijke dingen gebeuren in hun stad sinds Paulus en Silas er zijn. Zij krijgen het er benauwd van en vragen hen dringend om de stad te verlaten (vs.38-39).

Paulus en Silas verlaten de stad, maar het Evangelie blijft en werkt door. Er ontstaat een gemeente.

De band tussen Paulus en de gemeente in Filippi is altijd bijzonder hartelijk geweest. Waarschijnlijk is er veelvuldig contact geweest. Op de derde zendingsreis heeft Paulus opnieuw de gemeente bezocht. Verschillende keren heeft de gemeente hem geholpen, hoewel de mensen het zelf niet breed hadden. Uit Fil.4:16 blijkt dat men Paulus in Thessalonika zelfs meerdere malen had gesteund door giften. En in Efeze, waar de Filippenzenbrief geschreven is, heeft hij Epafroditus ontvangen als afgezant van Filippi om hem opnieuw door hun gaven te helpen. Als we de brief aan de Filippenzen gaan lezen zullen we deze hartelijkheid ook steeds weer tegenkomen. Blijdschap is het kernwoord van deze brief.

Van een Farizeeër die christen werd

Wanneer mag je jezelf een echt christen noemen? Volgens sommigen kan dat alleen, wanneer je van jezelf een 'bekeringsgeschiedenis' kunt vertellen. Uit de kerkgeschiedenis kennen we de 'Belijdenissen' van Augustinus waarin hij over zijn bekering vertelt. Calvijn spreekt in zijn voorwoord op de verklaring van de Psalmen (1557) maar met een paar woorden over het feit dat God 'door een plotselinge bekering' een andere richting aan zijn leven gegeven heeft. Hier merken wij dus een zekere terughoudendheid.

Hoe ligt dit in de Bijbel? Het blijkt, dat de Psalmdichters vaak onbevangen kunnen spreken over de dingen, 'die God hen deed ondervinden'. In het Nieuwe Testament wordt daar veel minder over gesproken. Het meest bekend is de bekering van Paulus. We zullen in dit bijbelgedeelte aan de ene kant zien hoe Paulus terugkijkt op de tijd voor zijn bekering, maar aan de andere kant vooral ook hoe hij vooruit kijkt naar wat voor hem ligt.

Lezen: Filippenzen 2:19 tot 3:16

Overzicht van het bijbelgedeelte

In het laatste deel van hoofdstuk 2 vermeldt Paulus, dat de Filippenzen binnenkort de komst van Timotheüs (vs. 19-24) en Epafroditus (vs.25-30) kunnen verwachten. Dat Paulus Timotheüs laat gaan, is een persoonlijk offer geweest, want Timotheüs was zijn meest vertrouwde medewerker tot heden. De andere medearbeiders komen er minder goed af. Zij hebben zich wel aan de dienst van de Heere willen geven, maar Paulus heeft vaak gemerkt, dat eigen voordeel en gemak óók nog een rol bij hen speelden. Zodra de omstandigheden van Paulus dit toelaten, zal hij Timotheüs dus naar Filippi laten gaan. Daarna hoopt Paulus ook zèlf binnen korte tijd een bezoek aan de gemeente te brengen.

Epafroditus werd enige tijd geleden vanuit Filippi naar Paulus gezonden met liefdegaven (zie ook Filip.4:18). Blijkbaar was het de bedoeling, dat Epafroditus een poosje bij Paulus zou blijven om hem in zijn benarde omstandigheden bij te staan. Maar Epafroditus is zeer ernstig ziek geworden, zodat er van dit laatste niet zoveel terecht gekomen is. Nu Epafroditus genezen is, wil hij graag naar Filippi terugkeren om de zorgen, die ze daar over hem hadden, weg te nemen. De Filippenzen moeten hem vriendelijk ontvangen. Zij mogen hem geen verwijten maken. In tegendeel, de Filippenzen moeten mensen als Epafroditus juist in ere houden. Hij heeft zelfs zijn eigen leven op het spel gezet en geleden in de dienst van het Evangelie!

In het eerste vers van hoofdstuk drie keert Paulus weer even terug naar het centrale thema van de brief, namelijk: verblijdt u in de Heere! Steeds klinkt deze oproep als een soort refrein door de brief heen. Paulus zegt dat het hem niet verveelt om dit telkens weer te noemen. Zeker niet omdat hij weet dat de Filippenzen door het steeds weer te horen er vast van overtuigd zullen worden.

Vervolgens schrijft Paulus het één en ander over zichzelf. Het is een stukje autobiografie, waarin hij laat zien hoe hij vroeger leefde als Jood, en hoe hij daar nu terwille van Christus afstand van heeft gedaan. De aanleiding is, dat de apostel wil waarschuwen voor joodse zendelingen, die mogelijk ook in Filippi propaganda willen maken voor de oude besnijdenis. Met opzet spreekt Paulus van de vèrsnijdenis. Omdat de vroegere besnijdenis zijn geestelijke waarde verloren heeft, is het nu eigenlijk niet anders meer is dan een vèrsnijdenis. Voor de christen geldt nu een betere besnijdenis, nl. het dienen van God in de Geest, met als kenmerk: het roemen in Christus (zie Rom.2:28-29) De joodse zendelingen echter wilden roemen in het vléés.

Er is een tijd geweest, dat Paulus óók in dat vleselijke gevangen zat. In de verzen 5 en 6 klinkt nog iets na van de trots, waarvan hij vroeger vervuld was. Als besnedene kan Paulus een volbloed Jood genoemd worden, dus geen proseliet (een uit een andere godsdienst overgekomen bekeerling), die pas op latere leeftijd besneden werd. Nee, hij is een Israëliet, die rechtstreeks afstamde van Abraham, Izak en Jakob. Een man uit Benjamin, die zijn stamboom kan noemen. Een Hebreeër, die van jongsaf de joodse taal gesproken heeft. Een Farizeeër, die als de meest wetsgetrouwe Jood mag gelden. Zijn ijver voor Israël kwam ook hierin openbaar, dat hij een vervolger was van de gemeente van Christus. Zo kon Paulus gelden als een onberispelijk mens; tenminste wanneer wij hier als norm hanteren: de rechtvaardigheid, die in de wet is (vs.6).

Hier staat echter tegenover: de gerechtigheid, die uit God is door het geloof in Christus (vs.9). Toen de apostel Jezus Christus leerde kennen, heeft hij alles waar hij op kon roemen van nul en geen waarde geacht. Hij noemt het zelfs 'schade', het stond hem eerder in de weg dan dat het hem tot Christus bracht. Hij heeft alles weggedaan om te verkrijgen, wat God voor hem had weggelegd in Christus: het Leven met Christus en opstanding uit de dood!

Paulus laat ook telkens uitkomen, dat hij nog altijd 'onderweg' is. Het gaat erom, dat hij Christus moge gewinnen (vs.8), dat hij Hem kenne (vs. 10), dat hij meer en meer in relatie met Christus zal komen. Dit verklaart ook het lijden, waar Paulus tot nu toe zoveel mee te maken heeft gehad. Dit lijden is niet een gevolg van de zonde, maar het staat in verband met de navolging van Christus. Ook Christus is door lijden tot heerlijkheid gekomen. Het is niet zo dat Paulus zijn doel al bereikt heeft. Toen hij op weg naar Damascus Christus ontmoette, door Christus gegrepen werd (vs. 12), was dat niet het einde, maar juist het begin van een leven met Christus. Zoals vaker in zijn brieven, gebruikt Paulus hier het beeld van de renbaan. Net zoals een hardloper al zijn ballast achter zich laat en niet achterom kijkt, zo wil ook Paulus zijn vroegere joodse leven vergeten en achter zich laten, om zich zó des te meer te kunnen uitstrekken naar Christus en Zijn toekomst.

Hoe kan de apostel in vs. 15 zichzelf en ook anderen 'volmaakt' noemen, terwijl hij in vs. 12 het tegendeel gezegd heeft? Dit is slechts een schijnbare tegenstelling. In vs. 12 bedoelt Paulus een leven, dat beslist nog niet zondeloos genoemd kan worden. Maar in vs. 15 gaat het om mensen, die al wat meer gevorderd zijn in de renbaan van het geloof. Paulus zegt tegen die mensen 'laat ons dit gevoelen'. Hij verwijst hiermee naar wat hij zojuist gezegd heeft namelijk dat de gerechtigheid uit God is door het geloof (vs.9). Verder zegt Paulus dat wanneer er kleine meningsverschillen zijn of wanneer men het nog niet zo zeker weet, dat God het ook dan aan hen zal openbaren. 'In ieder geval', zegt Paulus, 'op welk punt we nu ook staan, laten we doorgaan, vooruit gaan op de renbaan van het geloof!'

Aantekeningen

vers 22  Hier blijkt opnieuw, dat er tussen Paulus en Timotheüs een verhouding als van vader-zoon geweest is (vgl. 1 Kor.4:17;

vers 25  Sommige uitleggers menen, dat Epafroditus en Epafras (Kol.1:17 ; 4:12 en Filemon 23) één en dezelfde persoon zouden zijn. Epafroditus zou dan vanuit Kolosse via Filippi naar Paulus gereisd zijn. Maar deze uitleg is onzeker.

vers 1    'En het is u zeker' Luther vertaalt hier 'het maakt u des te gewisser' dat wil zeggen: zekerder in het geloof.

vers 2    'De honden' zijn de in het Oosten zeer verachte straathonden. Daarnaast is het ook een scheldnaam voor de heidenen, die de wet niet kennen. Hier draait Paulus de rollen om: de joodse tegenstanders, die zich tegen het Evangelie van Christus verzetten, noemt hij 'honden'.

Ook in Jezus' tijd waren er joodse zendelingen, die overal heenreisden om bekeerlingen te maken. Het oordeel van Christus over hen is niet gunstig (Matth.23:15).

vers 7    De gedachte van 'winst' en 'schade' hangt samen met de laat-joodse opvatting van een hemelse boekhouding, waarin de verdiensten èn de zonden van de mensen worden aangetekend. De verdiensten, die Paulus dus zojuist heeft opgesomd, zijn nu als schade weggevallen, opdat hij Christus mag 'winnen' (vs. 8).

vers 11  'Enigszins' kan letterlijk betekenen: op de één of andere manier. De apostel twijfelt dus niet aan de opstanding, maar het 'hoe' van de opstanding staat hem niet duidelijk voor ogen. Dit laatste kan hij echter overlaten aan Christus, door het geloof!

Toespitsing

Eigenlijk is het heel treffend hoe Paulus over Timotheus en Epafroditus schrijft. Hij prijst ze aan bij de Filippenzen en wijst erop hoe ze bewezen hebben dat zij trouwe dienstknechten in de dienst van Christus zijn (vs.22 en 30). Dat kan zeker niet van alle dienstknechten gezegd worden. Velen handelen vanuit verkeerde motieven ook al lijken ze aan de buitenkant zeer goede dienstknechten. Timotheus en Epafroditus zullen zeker ook gebreken gehad hebben (Epafroditus werd ernstig ziek), maar ondanks dat roept Paulus de Filippenzen op om hen in ere te houden. Waarom?, omdat zij werken vanuit de liefde tot Christus. Wij zijn vaak ook gauw geneigd om mensen naar de buitenkant te beoordelen. 'Zij kan zo mooi vertellen', 'hij kan zo goed organiseren', 'voor hem is nooit iets te veel'.

Maar pas op, het gaat niet in de eerste plaats om het goed kunnen van iets, maar het gaat in de eerste plaats om de motivatie van de persoon. Dan kan soms iemand die iets minder vlot kan spreken of iemand die vaak ziek is een veel betere dienstknecht in de dienst van Christus zijn!

In het begin van hoofdstuk drie worden we deelgenoot van een stukje persoonlijk getuigenis van Paulus. We horen over een godsdienstig leven waar velen hun petje voor af zouden nemen. Maar dan ineens die omslag: 'Ik heb alles schade geacht'. Het was inderdaad een voortreffelijk godsdienstig leven, maar het allerbelangrijkste ontbrak eraan, namelijk de totale overgave aan Christus, Die als enige de verlossing kan schenken. Toen Paulus Hem leerde kennen viel al het andere weg. Het klinkt zo eenvoudig en eigenlijk is het ook eenvoudig. Maar we vinden het vaak toch zo moeilijk. Wij mensen geven niet graag iets uit handen. Zeker niet als het gaat om levensbeslissende zaken. Maar toch, gedoopt zijn, belijdenis doen, actief zijn in het kerkelijk leven, enz., enz., het is allemaal goed zolang het voortkomt uit dankbaarheid voor wat Christus voor ons gedaan heeft. Deze dingen zijn echter schade als we ermee gaan pronken of er de rechtvaardigheid mee denken te verdienen. De rechtvaardigheid kunnen we alleen verkrijgen door het geloof als genade van God. Dat betekent niet dat wij dan maar stil moeten gaan zitten. Zeker niet, we moeten lopen, strijden in de renbaan van het geloof, jagen naar de prijs die God voor ons heeft weggelegd. Maar niet in eigen kracht, Jezus Christus is ons voorgegaan Hij alleen is onze overste Leidsman en de Voleinder van ons geloof (Hebr. 12:1-3)!

Gespreksvragen:

 1.      Paulus waarschuwt de gemeente voor een opnieuw binnensluipend joods wetticisme. Worden ook wij bedreigd door wetticisme? Of is het gevaar van wetteloosheid nog groter in deze tijd?

 2.      Ook bij ons is het gevaar groot dat we uit onjuiste motieven of uit eigenbelang bezig zijn in de gemeente. Hoe zou je dat bij jezelf (of bij anderen) kunnen onderkennen?

 3.      Sinds zijn bekering zocht Paulus een andere gerechtigheid dan de gerechtigheid uit de wet, nl. de gerechtigheid van Christus door het geloof. Kun je met eigen woorden weergeven wat Paulus hier bedoelt? Zie Heid. Cat. zondag 23.

 4.      De Joden hadden veel dingen waar ze op konden roemen. In welke godsdienstige dingen ligt voor ons christenen het gevaar dat we erop zouden gaan roemen en onze zaligheid er mee denken te kunnen verdienen?  

Heer, wees mijn Gids 

                                

INFO: DE WEG - DE WAARHEID - HET LEVEN - FILM - AUDIO