Betaling van de arbeiders in de wijngaard

Mattheüs XX 1-15 - Betaling der arbeideren in den wyngaardt

1 Want het Koninkrijk der hemelen is gelijk aan een heer des huizes, die des morgens vroeg arbeiders voor zijn wijngaard ging huren. 2 Toen hij het met de arbeiders eens geworden was voor een schelling ’s daags, zond hij hen in zijn wijngaard. 3 En omstreeks het derde uur ging hij naar buiten en zag nog anderen werkloos op de markt staan, 4 en hij zeide tot hen: Gaat ook gij in de wijngaard en wat billijk is zal ik u geven. En zij gingen. 5 Omstreeks het zesde en het negende uur ging hij wéér naar buiten en handelde evenzo. 

6 Toen hij omstreeks het elfde uur naar buiten ging, vond hij nog anderen staan en zeide tot hen: Waarom staat gij hier de gehele dag werkloos? 7 Zij zeiden tot hem: Omdat niemand ons gehuurd heeft. Hij zeide tot hen: Gaat ook gij in de wijngaard. 8 Toen de avond viel, zeide de heer van de wijngaard tot zijn opzichter: Roep de arbeiders en betaal het loon uit, te beginnen bij de laatsten, tot de eersten. 

9 Toen zij, die omstreeks het elfde uur gehuurd waren, kwamen, ontvingen zij ieder een schelling. 10 En toen de eersten kwamen, meenden dezen, dat zij meer zouden ontvangen. En zij ontvingen eveneens ieder een schelling. 11 Toen zij die ontvingen, morden zij tegen de heer des huizes, 12 en zij zeiden: Deze laatsten hebben één uur gewerkt en gij hebt hen met ons gelijkgesteld, die een zware dag en de hitte hebben doorstaan. 13 Maar hij antwoordde een van hen en zeide: Vriend, ik doe u geen onrecht. Zijt gij het niet met mij eens geworden voor een schelling? 14 Neem het uwe en ga heen; ik wil deze laatsten hetzelfde geven als u. 15 Staat het mij niet vrij met het mijne te doen, wat ik wil? Of is uw oog boos, omdat ik goed ben?
 
16 Alzo zullen de laatsten de eersten en de eersten de laatsten zijn.

Is het eerlijk dat alle werkers in de wijngaard even veel krijgen, of ze nu vroeg of laat begonnen zijn?

In Mattheüs vergelijkt onze Heer het Koninkrijk der hemelen met de eigenaar van een wijngaard, die op verschillende tijdstippen werkers in zijn dienst nam en hun na het beëindigen van het werk allen hetzelfde loon uitbetaalde. Met de eerste groep, die van zonsopgang totdat de sterren aan de hemel kwamen, werkzaam was, sloot de heer des huizes een collectieve arbeidsovereenkomst van een schelling als dagloon, een bedrag waarvan een gezin royaal kon rondkomen. De andere groepen werden achtereenvolgens om negen, twaalf, drie en vijf uur gerekruteerd uit werklozen, die op de markt ‘omhingen’. Met hen werd geen afspraak gemaakt, maar de toezegging werd gedaan: wat billijk is, zal ik jullie geven. De laatste groep, die ‘ter elfder ure’ gehuurd was, dus ‘s middags om vijf uur, was nodig om de rest van de wijnoogst binnen te halen. De uitbetaling van het loon gebeurde volgens de bepalingen van de Joodse wet, nl.’s avonds.

Dagloners voor de wijngaard

Het is met het koninkrijk van de hemel als met een landheer die er bij het ochtendgloren op uittrekt om dagloners voor zijn wijngaard te zoeken. De landheer staat centraal en met hem is het nodige aan de hand. Want hoe vreemd gaat hij om met de arbeiders die hij voor zijn wijngaard zoekt.
Met de eerste groep maakt hij nog duidelijke afspraken: een dagloon van een denarie, een heel gebruikelijke dagvergoeding in die tijd. Maar een volgende groep krijgt te horen: de betaling zal rechtvaardig zijn. En de laatste groep krijgt over een betaling niets meer te horen.

De wijngaard is meer . . .

Maar voor allen geldt dat ze komen werken in zijn wijngaard. En dat het een wijngaard is, dat moet de hoorder op het spoor zetten. Want de wijngaard is meer dan mogelijkheid tot economisch gewin. In de bijbelse beeldspraak verwijst de wijngaard naar het volk van Israël voorzover dat God toebehoort en naar het land Gods waar de mens mag werken voor Zijn aangezicht. En de heer van de wijngaard? God zelf, zijn liefde wordt in en door die landheer werkelijkheid.
‘Kom werken in mijn wijngaard’, die uitnodiging krijgt nu een heel bijzondere klank. Die klinkt niet eenmalig, alleen op het allervroegste moment van de dag. Nee, die uitnodiging wordt steeds herhaald, zonder onderscheid des persoons. (…)

Het moment van uitbetaling

Wat ligt er meer voor de hand dan dat eerst aan hen wordt betaald die op grond van een overeenkomst het werk hebben aanvaard en het meeste gedaan hebben bovendien? Tja, inderdaad, maar in deze vreemde wereld van de heer van de wijngaard gebeurt het omgekeerde. De werkers van het elfde uur krijgen als eersten uitbetaald en nog wel hetzelfde als de arbeiders van het eerste uur. Wie zou daar nu niet verontwaardigd over zijn! Maar beseft de kritische luisteraar wel dat hier Gods liefde aan de orde is en hoe die werkt? Ieder ontvangt het zijne, niemand krijgt te kort. Maar het is verrassend ruimhartig en dat maakt de hoorder onrustig.