Genezing op de sabbat bij Bethesda

Johannes V 1-9 - De Geraakte by 't water van Bethesda geneezen

1 Daarna was er een feest der Joden en Jezus ging op naar Jeruzalem. 2 Nu is er te Jeruzalem bij de Schaapspoort een bad, dat in het Hebreeuws de bijnaam Betesda draagt, met vijf zuilengangen. 3 Daarin lag een menigte zieken, blinden, verlamden en verschrompelden, [die wachtten op de beweging van het water. 4 Want van tijd tot tijd daalde een engel des Heren neder in het bad; dan bewoog het water; wie er dan het eerst in kwam na de beweging van het water, werd gezond, wat voor ziekte hij ook had.] 5 En daar was een man, die reeds achtendertig jaar lang ziek geweest was. 6 Hem zag Jezus liggen en daar Hij wist, dat hij daar reeds lange tijd was, zeide Hij tot hem: Wilt gij gezond worden? 7 De zieke antwoordde Hem: Here, ik heb geen mens om mij, zodra er beweging komt in het water, in het bad te werpen; en terwijl ik onderweg ben, daalt een ander vóór mij af. 8 Jezus zeide tot hem: Sta op, neem uw matras op en wandel. 9 En terstond werd de man gezond en nam zijn matras op en ging zijns weegs.
 
Nu was het sabbat op die dag. 10 De Joden dan zeiden tot de genezene: Het is sabbat en dan moogt gij uw matras niet dragen. 11 Doch hij antwoordde hun: Die mij gezond gemaakt heeft, die heeft tot mij gezegd: Neem uw matras op en ga uws weegs. 12 Zij vroegen hem: Wie is de mens, die tot u gezegd heeft: Neem op en ga uws weegs? 13 En de genezene wist niet, wie het was; want Jezus was ontweken, omdat er een (grote) schare op die plaats was. 14 Daarna vond Jezus hem in de tempel en zeide tot hem: Zie, gij zijt gezond geworden; zondig niet meer, opdat u niet iets ergers overkome. 15 De man ging heen en zeide tot de Joden, dat het Jezus was, die hem gezond gemaakt had. 16 En daarom wilden de Joden Jezus vervolgen, omdat Hij deze dingen op sabbat deed. 17 Maar Hij antwoordde hun: Mijn Vader werkt tot nu toe en Ik werk ook. 18 Hierom dan trachtten de Joden des te meer Hem te doden, omdat Hij niet alleen de sabbat schond, maar ook God zijn eigen Vader noemde en Zich dus met God gelijkstelde.

Dit genezingswonder vindt plaats in Bethesda

Een plaats net even buiten de stadsmuren, bij de Schaapspoort, ten noorden van Jeruzalem. Het mooie is dat men Bethesda teruggevonden heeft tijdens opgravingen. We weten dus precies hoe het eruit heeft gezien. Tijdens één van de joodse feesten was Jezus daar, en het bad, waarvan sprake is in vers 2, was een groot zwembad, kun je zeggen, met twee baden, vlak tegen elkaar aan: een dubbelbad kun je zeggen. Beide baden zijn ongeveer 50 meter breed, en de ene is ongeveer 50, en de andere 60 meter lang.

Prachtige natuurbaden, waar het bronwater door geleid werd. Aan de vier kanten liepen overdekte paden, om de mensen te beschermen tegen de felle zon. Een soort pergola's, zuilengangen genoemd. De vijfde zuilengang liep tussen de twee baden door. Dat allemaal hebben ze zo weergevonden. Onder die pergola's lagen zieken, verlamden en mensen met beperkingen te wachten op de beweging van het water. Op het wonder.

Een man die al 38 jaar ziek is

Een 'hopeloos geval', zouden we zeggen, want de man heeft geen schijn van kans om ooit in het water te komen. Hij is niet snel genoeg en hij heeft geen hulp. En hij weet het. Hij is misschien wel de recordhouder in het wachten te Bethesda: de mens die er het langste is.

En Jezus weet het ook. En Hij vraagt de man alleen: "Wil je gezond worden?" En de man legt geduldig uit dat dat er voor hem niet meer in zit. Hij vertelt de hoofdzaken van zijn verhaal, vers 7. En dan geneest en redt Jezus die man, zonder hem ook maar iets verder te vragen of te zeggen.

Bijzondere genezing

Bijzonder omdat er geen sprake is van bekering of een geloofsbelijdenis. Straks zal blijken dat dit Jezus niet ontgaan is, maar dat de Here dit bewaart tot een later moment, we komen dat namelijk tegen in vers 14, onze tekst. Dan pas brengt de Here de zonde van deze man ter sprake.

De Here geneest dus deze ernstig en langdurig zieke man, en betoont Zich daarmee de Zoon van God te zijn. Niemand kon dit. Menselijk gesproken was hier geen genezing meer mogelijk. Alleen God kon hier iets doen, en door het te doen toont Jezus dat Hij de Zoon van God is, en dus aan God gelijk.

Jezus is Heer over de sabbat

Alleen komt die belijdenis niet over de lippen van de genezen man. Moet je nagaan: 38 jaar is hij al ziek, en dan wordt hij opeens genezen, terwijl er geen enkel perspectief was! Niets had er op gewezen dat er genezing in aantocht was, dat het sowieso mogelijk was! En dan komt dit wonder, zo plotseling, en wat is de reactie van de man? Niets! Helemaal geen woord. Zelfs een 'dankjewel' kan er niet af! 

Het is nog afgezien van de vraag 'wie Christus is' ook een gebrek aan dankbaarheid en opvoeding. Zo ga je niet om met iemand die je heeft welgedaan. Het staat in vers 9: de man gehoorzaamt op een wel erg kille manier. Hij pakt z'n bedje op, zet z'n rug er onder, en loopt heen, precies zoals Jezus geboden had, maar zonder een greintje erkenning. Hij weet niet eens wie Jezus is, hoe Hij heet, en hoe het kan dat Hij hem zo ineens heeft genezen.

Het gebeurt op de sabbat

En dan komen er al gauw Joden op hem af. Want het is sabbat, rustdag, en dan rondlopen met nog wel een bed op je rug, dat staat gelijk aan werken. Vergelijkbaar met een rustig dorp, waar algemeen de zondagsrust wordt gehandhaafd, en dan een betonmolen aanzetten, of je huis gaan verbouwen met veel lawaai en getimmer. Dat valt direct op in zo'n omgeving, en daarom kwamen er direct Joden op hem af: "hé, wat doe je? Weet je wel dat het sabbat is?
Of ben je de tel kwijt of zo?" 

Maar de man schuift het van zich af op zijn Geneesheer: "Dat kan ik niet helpen: de man die mij genezen heeft, die heeft gezegd dat ik dit moest doen!" Ook in dit woord klinkt geen respect of bewondering voor zijn Redder. Wat er uit klinkt is: afschuiven. Zoals Adam de schuld bij Eva legde - de vrouw die u aan mijn zijde gesteld hebt, die heeft mij gegeven, en toen heb ik gegeten - zo legt deze man de schuld bij zijn Geneesheer, en dan vragen de Joden: maar wie was dat dan? En hij weet het niet. Hij kan de vraag niet beantwoorden. En Jezus was allang in de mensenmenigte verdwenen.

Jezus zoekt de man en vindt hem in de tempel

Waarom was hij in de tempel? Het staat er niet bij, maar het is mogelijk dat de Joden hem opgedragen hebben om in de tempel vergeving te gaan zoeken voor zijn zonde van sabbatsschending. "Als jij denkt dat dat allemaal maar kan op de sabbat, dan mag je eerst wel eens een schuldoffer gaan brengen voor de Here!"

In plaats van feest te vieren en Christus' Naam te belijden en groot te maken, is hij verstrikt geraakt in de farizeese regels, die regels van mensen zijn. Want je bed optillen als je genezen bent door de Heiland, is natuurlijk géén overtreding van het vierde gebod. Dat is geen ontheiliging van de sabbat, de rustdag, het is juist een fantastische viering van de rustdag. Sabbat, rust! Vrij van werk en slavernij! En deze man: bevrijd van de slavernij van zijn ziekte! Feest. Weg met dat bed. En feest op sabbat!

De Farizeeën belemmeren door hun regels het juiste zicht op de grootheid van God, op het Feest dat Jezus nog eens extra bereidt voor deze man

En hoewel de oorzaak daarvan ligt bij de de uitvinders van de regels, de Farizeeën en Schriftgeleerden, toch is ieder persoonlijk verantwoordelijk, toen en nu. En daarom spreekt de Christus tot de man: "je bent gezond geworden, zondig niet meer..." Maar wat was dan de zonde van deze man?

We moeten niet denken dat de man ziek was geweest vanwege een speciale zonde. De tekst geeft daar geen aanleiding toe, en ook uit andere geschiedenissen weten we dat het zo niet ligt. In Johannes 9: 3 zegt Jezus het in een vergelijkbare situatie duidelijk: "dit komt niet door zonde van hem of van zijn ouders, maar de werken Gods moesten in hem zichtbaar worden."
En zo ligt het ook hier. Hij was niet ziek vanwege een speciale zonde. God wil de man redden.

Zondig niet meer

Er is maar één reden die wij kunnen zien waarom Jezus dit zegt, en dat is juist het gebrek aan geloof van de man! Geen belijdenis komt over zijn lippen. Geen dank aan God. In plaats van een lofzang, weet hij Jezus alleen maar te gebruiken om eventuele schuld op hem af te schuiven, en dát is zijn zonde. God wil ook de eer die Hem toekomt, en Hij wil de dank voor de verlossing die Hij de mensen geeft. Hij wil daarom geprezen worden! Doen wij dat? Doet u dat in uw leven?
Met woord en daad God prijzen en danken om de verlossing die Hij u schenkt?
En omdat de man dat niet doet, wordt hij door Jezus indringend vermaand, gewaarschuwd: "zondig niet meer, opdat u niet iets ergers overkome". Zo ernstig ligt de zaak.

Ongeloof is fataal

Wel naar de tempel gaan om wellicht een offer te brengen omdat je een regel van mensen hebt overtreden, dat is niet alleen overbodig, maar het belemmert je ook in wat je wel moet doen: God loven en prijzen! Want hij gaf God de eer niet, en beleed zijn Zaligmaker niet. Dat kwam er niet van. En die weg is een doodlopende weg. Met alle offers en alle gehoorzaamheid aan mensen zal hij zo uiteindelijk niet in Gods Koninkrijk aankomen! Maar dat is een ernstige zaak. Moet je indenken. Was hij nog wel genezen door Jezus, en dan zou hij nog verloren gaan voor zijn Rijk, door deze eigenwijsheid!

De man ziet niet dat Jezus, zijn Redder, ook heer over de sabbat is. Hoe kún je nu zondigen tegen God, als de Zoon van God je zegt dat je je bed mag optillen en lopen? De Zoon van God is ook Zelf God, en dus ook heer over de sabbat. Hij is meer dan de rustdag.

Het is Jezus - die uit Nazareth

Maar wat doet de man? Heeft hij het nog niet begrepen? Het maakt ons niet gerust, wat Johannes vertelt. De man gaat heen, maar hij gaat naar de Joden, en zegt: "Ik weet het al, wie mij genezen heeft. Het is Jezus, weet u wel, die uit Nazareth!" Helaas gaat hij nog niet heen God lovende en prijzende om wat Christus aan Hem heeft gedaan!

Mijn Vader werkt tot nu toe en Ik werk ook

En als de Joden dan direct tot Jezus komen, - nu ze weten dat Hij het is, - en Hem daarom aanvallen, dat Hij dit op de sabbat gedaan heeft, dan antwoordt Jezus: "Mijn Vader werkt tot nu toe en Ik werk ook." En dan worden de Joden nog overtuigder in hun aanval tegen Jezus. En nu is het belangrijk goed te lezen wat er staat. Er staat niet dat de Joden nog feller en vijandiger werden, omdat Hij openlijk zei dat God werkte, misschien ook wel op de sabbat, en Hij dus ook. Nee, het gaat om de woorden: "Mijn Vader". De Joden hebben heel goed begrepen dat Jezus met 'Vader' God bedoelde. En dat, terwijl Jezus het niet zegt! Misschien wás Jozef al overleden, en hebben ze samen overlegd: "Als Hij zegt: 'Vader' dan kan Hij alleen maar 'God' bedoelen, want een aardse vader heeft Hij al niet meer"

Jezus praat hier over God, en Hij noemt God zijn Vader

En daarom willen ze Jezus des te meer doden. Hier hebben ze al besloten dat Jezus sterven moet! Wat een haat.

Maar wat een gevaarlijke situatie voor de genezen man, als hij in het zog der Joden meegenomen zal worden. Dan komt hij inderdaad niet bij Christus' Rijk uit!
En hier, in het slot van de geschiedenis, zien we voor ons, hoe reëel en ernstig Jezus' waarschuwing is 'opdat u niet iets ergers overkome'. Als de Joden de goede verhoudingen niet meer zien, en het sabbatsgebod opblazen tot een stelsel van menselijke regels, dan is dat niet alleen een vergissing, die je vergeven kunt. Nee, het vertroebelt zozeer het zicht op de echte Verlosser en verlossing, dat daarmee de verlossing buiten bereik komt! Voor henzelf, maar ook voor anderen, zoals hier de genezen man. Daarom waarschuwt Jezus zo ernstig: zondig nu niet meer, opdat u niet iets ergers overkome. Stop nu met de mensenregels, en ga God aanbidden in Geest en in waarheid! Zulke aanbidders zoekt God.

Jezus Christus onze Redder - onze Zaligmaker

Erkennen en te belijden dat Hij de Zoon van God is, God Zelf, en de hoogste eer en lof waardig. Dat alleen Hij ons redden kan van onze zondenood, van het kwaad. Van alle ziekte, pijn en ellende. Daar gaat het om. Dat is de kern van ons leven, van ons geloof. Hij alleen! Jezus Christus.

Alles daar omheen, daarbuiten, dat zijn bijzaken, bijkomende zaken. En als bijkomende zaken hoofdzaken worden, dan wordt de situatie heel gevaarlijk.
Dat toont Christus aan de man: "Zondig nu niet meer, opdat je niet iets ergers overkome!"

Dat toont Christus ons, door ons te laten zien hoe het met de Joden afliep: menende God te dienen met de sabbat, wilden ze Gods eigen Zoon doden! Vol haat. Vastbesloten. Zo gevaarlijk is het, als je bijzaken verheft tot hoofdzaken.
Niet door de zaak op zich. Het is niet erg als een Jood niets doet op de sabbat. Niets mis mee.

Was dit niet provoceren? 

Het antwoord is nee, Jezus provoceren? Jezus kan niet zondigen! Nee, als je de bijzaak tot hoofdzaak maakt, dan beneem je jezelf én anderen het zicht op de verlossing, op de Verlosser! Daar gaat het om. En om dat te voorkomen, en om dat aan de kaak te stellen, past Jezus zich níet aan aan de Joden! Dat was geen zonde van Jezus, integendeel, wie dit ziet, die ziet weer de weg geopend. Dat is redding! Het mogen zien: om gered te worden hoef je geen leer, sterker, mag je geen leer van mensen omhelzen. Geen leer over de politiek, of over zondagsbesteding, of over het één of over het ander. Je mag maar één omhelzen, en dat is: je Verlosser: Jezus Christus!

Laten we Hem omhelzen, en laten we tussen Hem en ons geen bijzaken plaatsen, die ons én onze naasten, broeders, zusters en anderen, ernstig in gevaar brengen. Laten we Hem eren, want alleen Hij is het waard. Laten we alleen Hem prijzen en bezingen in ons woord, in ons lied en in onze gedachten.