57 Toen de dag van haar bevalling was aangebroken, bracht Elisabet een zoon ter wereld. 58 Haar buren en verwanten hoorden hoe barmhartig de Heer voor haar was geweest, en ze verheugden zich samen met haar. 59 Op de achtste dag kwamen ze het kind besnijden, en ze wilden het Zacharias noemen, naar zijn vader. 60 Maar zijn moeder zei: ‘Nee, Johannes zal hij heten!’ 61 Ze zeiden tegen haar: ‘Er is niemand in je familie die zo heet.’ 62 Ze beduidden zijn vader te laten weten hoe hij het kind wilde noemen. 63 Hij vroeg om een schrijftablet en schreef erop: ‘Johannes is zijn naam.’ Iedereen was verbaasd. 64 En meteen werd de verlamming van zijn mond en zijn tong ongedaan gemaakt, en hij begon te spreken en loofde God. 65 Alle omwonenden waren diep onder de indruk, en in heel het bergland van Judea werden deze gebeurtenissen besproken. 66 Ieder die het hoorde bleef erover nadenken, en vroeg zich af: Hoe zal het verdergaan met dit kind? Want de machtige hand van de Heer beschermde hem.
67 Zijn vader Zacharias werd vervuld van de heilige Geest en sprak deze profetie:

68 ‘Geprezen zij de Heer, de God van Israël,
hij heeft zich om zijn volk bekommerd en het verlost.
69 Een reddende kracht heeft hij voor ons opgewekt
uit het huis van David, zijn dienaar,
70 zoals hij van oudsher heeft beloofd bij monde van zijn heilige profeten:
71 bevrijd zouden we worden van onze vijanden,
gered uit de greep van allen die ons haten.
72 Zo toont hij zich barmhartig jegens onze voorouders
en herinnert hij zich zijn heilig verbond:
73 de eed die hij gezworen had aan Abraham, onze vader,
dat wij, 74 ontkomen aan onze vijanden,
hem zonder angst zouden dienen, 75 toegewijd en oprecht,
altijd levend in zijn nabijheid.
76 En jij, kind, jij zult genoemd worden: profeet van de Allerhoogste,
want voor de Heer zul je uit gaan om de weg voor hem gereed te maken,
77 en om zijn volk bekend te maken met hun redding
door de vergeving van hun zonden.
78 Dankzij de liefdevolle barmhartigheid van onze God
zal het stralende licht uit de hemel over ons opgaan
79 en verschijnen aan allen die leven in duisternis
en verkeren in de schaduw van de dood,
zodat we onze voeten kunnen zetten op de weg van de vrede.’

80 Het kind groeide op en werd gesterkt door de Geest. Johannes leefde in de woestijn tot de dag aanbrak waarop hij zich kenbaar maakte aan het volk van Israël.

Johannes werd ongeveer een half jaar voor Jezus geboren

De ouders van Johannes waren Elisabeth en Zacharias. Ze waren beide reeds op hoge leeftijd. Elisabeth was onvruchtbaar. De engel Gabriel echter meldde aan haar man, Zacharias, dat zijn vrouw moeder zou worden van een zoon. Ze zouden hem de naam Johannes moeten geven. Zacharias wilde daarvoor een teken en de engel ontnam hem zijn spraak. Bij de geboorte van hun zoon zou Zacharias zijn spraak weer terugkrijgen, sprak de engel Gabriel. En zo geschiedde het.

Johannes trok op dertig jarige leeftijd de woestijn in en kondigde overal de komst van de Messias aan. Hij predikte een doopsel van bekering en wees het Lam Gods aan. Omdat hij voor zijn geboorte reeds Jezus hoorde en vervuld werd van God geest, wordt bij Johannes niet alleen zijn sterfdag maar ook zijn geboortedag gevierd.

Johannes de Doper was uniek

Hij droeg ongewone kleding, at ongewoon voedsel en bracht een ongewone boodschap aan de Judeeërs die de woestijn introkken om hem te zien.

Lukas vertelt dat Johannes in de woestijn was toen de stem van God hem vertelde wat hij moest doen. Johannes moest de komst van de Verlosser aankondigen in de wereld. Deze man die er zo wild uitzag, geen macht of indrukwekkende positie had, sprak met een bijna onweerstaanbaar gezag. Mensen werden geraakt door zijn woorden, omdat hij de waarheid sprak en hen uitdaagde om zich af te keren van alle verkeerde dingen en zich te laten dopen als teken van bekering. Ze reageerden met honderden tegelijk. Johannes gaf nooit de eer aan zichzelf, maar altijd aan God. Johannes heeft ook Jezus gedoopt.

Andere mensen werden heel boos om de woorden die Johannes sprak. Verzet en wraak kwam veelvuldig voor, bijvoorbeeld door koning Herodes.  Johannes raakte hem op zijn gevoeligste plek: zijn onwettige huwelijk. Uiteindelijk is Johannes daardoor ook gedood.

Johannes preekte alleen uit de oud-testamentische boeken. Ook wij kunnen in Gods woord waarheden ontdekken waarvan Hij wil dat we ze kennen. Naarmate deze waarheden in ons leven effectief blijken, zullen anderen zich tot Hem aangetrokken voelen.

De boodschap van Johannes de Doper

In zijn Evangelie verhaalt de apostel Johannes zowel het ontstaan als de kern van het christelijk geloof: "In den beginne was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God. Dit was in den beginne bij God. Alle dingen zijn door het Woord geworden en zonder dit is geen ding geworden, dat geworden is. In het Woord was leven en het leven was het licht der mensen; en het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet gegrepen" (Joh. 1:1-5). Zie ook Hebreeën 1:1,2.

De komst van Gods Zoon als het vlees-geworden Woord van God brengt leven en licht voor alle mensen.

"Hij kwam tot het zijne, en de zijnen hebben Hem niet aangenomen" (Joh. 1:11). Dit wil zeggen: Hij kwam tot zijn schepping hier op aarde, tot de mensen van Zijn schepping.

Johannes de Doper heeft de mensen naar dit licht verwezen

Precies zoals zijn vader, Zacharias, bij zijn geboorte voorspelde: "En gij, kind, zult een profeet des Allerhoogsten heten; want gij zult uitgaan voor het aangezicht des Heren, om zijn wegen te bereiden, om aan zijn volk te geven kennis van heil in de vergeving hunner zonden, door de innerlijke barmhartigheid van onze God, waarmede de Opgang uit de hoogte naar ons zal omzien, om hen te beschijnen, die gezeten zijn in duisternis en schaduw des doods, om onze voeten te richten op de weg des vredes" (Lucas 1:76-79).

Helaas velen nemen dit licht niet aan, geloven dit niet. Maar die dat wel doen ontvangen macht om kinderen Gods te worden, die in zijn Naam geloven. Uit Christus' volheid ontvangen dezen genade op genade, want deze genade en waarheid zijn door Hem gekomen (Joh. 1:11-17).

Het is Johannes de Doper die voor het eerst dit getuigde (Joh. 1:15). Wie was deze Johannes? Over zijn geboorte lezen we in Lucas 1:5-20. De moeder van Johannes, Elisabet, was waarschijnlijk een nicht van Maria (Lucas 1:36-42). Ook uit het verhaal is te verstaan dat Johannes ongeveer een half jaar ouder zou zijn dan Jezus. De engel Gabriël heeft hem de naam Johannes gegeven, wat wil zeggen "De Heer is genadig". Deze naam staat in verband met de dienst van Johannes. Later zei Jezus over hem, dat hij de grootste is onder alle profeten en dat hij zelfs meer is dan een profeet (Matt. 11:9-11). In Lucas 1:76 wordt hij "een profeet des Allerhoogsten" genoemd.

Sommigen meenden dat Johannes, de Christus was (Lucas3:15), maar dit ontkende hij (Joh. 1:20). Anderen dachten dat hij misschien Elia was, die volgens hun verkeerde interpretatie van Maleachi 4:5 letterlijk terug zou keren. Dit ontkende hij ook (Joh. 1:21).

Jezus leerde dat Johannes de Doper inderdaad deze voorspelde Elia was, maar dan in de zin van iemand die in de geest en kracht van Elia zou komen (Lucas 1:17; Matt. 17:10-13; Marcus 9:11-13).

Het optreden van Johannes was zeker geen eigenmachtige daad, maar was in gehoorzaamheid aan een door God gegeven bevel om de weg des Heren te bereiden, zoals ook door Jesaja geprofeteerd was (Jes. 40:3). Johannes was de gezant of bode (Mal. 3:1) om de Messias aan te kondigen en Zijn weg te bereiden, d.w.z. om de mensen voor te bereiden op het ontvangen van deze Messias.

Bereidt de weg des Heren, maakt recht zijn paden

 "In het vijftiende jaar van de regering van keizer Tiberius ... kwam het woord Gods tot Johannes, de zoon van Zacharias, in de woestijn. En hij kwam in de gehele Jordaanstreek en predikte de doop der bekering tot vergeving van zonden, gelijk geschreven staat in het boek der woorden van de profeet Jesaja: De stem van een, die roept in de woestijn: Bereidt de weg des Heren, maakt recht zijn paden. Alle kloof zal gevuld worden en alle berg en heuvel zal geslecht worden, en de krommingen zullen recht en de oneffen wegen vlak worden, en alle vlees zal het heil Gods zien" (Lucas 3:1-5).

"En zelf wist ik niet van Hem, maar opdat Hij aan Israël zou geopenbaard worden, daarom kwam ik dopen met water. En Johannes getuigde en zeide: Ik heb aanschouwd, dat de Geest nederdaalde als een duif uit de hemel, en Hij bleef op Hem. En ik kende Hem niet, maar Hij, die mij gezonden had om te dopen met water, die had tot mij gezegd: Op wie gij de Geest ziet nederdalen en op Hem blijven, deze is het, die met de heilige Geest doopt. En ik heb gezien en getuigd, dat deze de Zoon van God is. De volgende dag stond Johannes daar weer met twee van zijn discipelen. En toen hij Jezus zag gaan, zeide hij: Zie, het lam Gods!" (Joh. 1:31-36). Lees ook Marcus 1:1:3 en Johannes 3:25-30.

"Bekeert u," verkondigde deze profeet, "want het koninkrijk der hemelen is nabijgekomen" (Matt. 3:2). Door zich te bekeren moest het volk zich voorbereiden op de komst van het Messiaanse rijk.

Vóórdat Johannes de Doper optrad, leefde hij in de woestijn (Lucas 1:80). Evenals Elia, was hij gekleed in een kameelharenkleed met lederen gordel (2 Kon. 1:8), en hij at sprinkhanen en wilde honing (Matt. 3:4). De engel Gabriël had ook gezegd dat hij geen wijn of sterke drank zou drinken (Lucas 1:15) en Jezus zei dat Johannes kwam "geen brood etende of wijn drinkende" (Lucas 7:33). Hij moet wel een bijzonder iemand zijn geweest.

"Terwijl dezen heengingen, begon Jezus tot de scharen te zeggen van Johannes: Wat zijt gij in de woestijn gaan aanschouwen? Een riet, door de wind bewogen? Maar wat zijt gij gaan zien? Een mens in weelderige kleding? Zie, die weelderige kleding dragen, zijn aan de hoven der koningen. Maar waarom zijt gij dan gegaan? Om een profeet te zien? Ja, Ik zeg u, zelfs meer dan een profeet. Deze is het, van wie geschreven staat: Zie, Ik zend mijn bode voor uw aangezicht uit, die uw weg voor U heen bereiden zal. Voorwaar, Ik zeg u, onder hen die uit vrouwen geboren zijn, is er niemand opgestaan, groter dan Johannes de Doper, maar de kleinste in het Koninkrijk der hemelen is groter dan hij" (Matt. 11:7-11).

Johannes trad voor het eerst op in de woestijn van Judea (Matt. 3:1)

Het woord woestijn in de Schrift betekent 'een onbewoonde streek'. In een woestijn prediken, heeft vandaag de betekenis van 'zonder gevolg prediken, tevergeefs'. Men zou verwachten dat iemand met een boodschap voor het volk naar de steden en dorpen zou gaan. Trouwens, dit deed Jezus en zijn disciplen (Matt. 9:35; 10:5-8, 23; 11:1; Marcus 6:56; Lucas 13:22; Hand. 8:40). Johannes predikte echter in de woestijn. En wat gebeurde er? "Toen liep Jeruzalem en heel Judea en de gehele Jordaanstreek tot hem uit, en zij lieten zich in de rivier, de Jordaan, door hem dopen, onder belijdenis van hun zonden" (Matt. 3:5,6).

Het prediken in de woestijn kan ook betekenen: prediken aan mensen die geestelijk dor of doods zijn. De boodschap van Johannes was een oproep tot bekering. Aan de schare die uitliep om hem te horen, zei Johannes: "Brengt dan vruchten voort, die aan de bekering beantwoorden" (Lucas 3:7,8, 10-14).

Johannes kreeg het goddelijke bevel om te dopen en om de mensen op te roepen tot bekering (Joh. 1:33; Lucas 3:2,3). Deze doop was een doop tot vergeving van zonden (Marcus 1:4; Lucas 3:3). Bij de doop beleden mensen hun zonden (Matt. 3:6). Deze doop gebeurde door onderdompeling in water: "Doch ook Johannes doopte, te Enon bij Salim, omdat daar veel water was, en de mensen kwamen daar en lieten zich dopen" (Joh. 3:23). Lucas omschrijft deze doop als de raad Gods, d.w.z. een goddelijk bevel waaraan men moet gehoorzamen: "Maar de Farizeeën en de wetgeleerden verwierpen voor zichzelf de raad Gods, daar zij niet door hem gedoopt waren" (Lucas 7:30). Nochtans heeft de doop van Johannes niet hetzelfde karakter als de doop van Jezus, want Jezus zou dopen met de Heilige Geest (Matt. 3:11).

Men vroeg dan ook aan Johannes: "Waarom doopt gij dan, indien gij de Christus niet zijt, noch Elia, noch de profeet? Johannes antwoordde hun en zeide: Ik doop met water; midden onder u staat Hij, van wie gij niet weet. Hij, die na mij komt, wiens schoenriem ik niet waardig ben los te maken" (Joh. 1:25,26). De doop van Johannes, nog onder het oude verbond, was een voorbereiding om Jezus te ontvangen en Hem te volgen. Deze voorbereidende reiniging had een bijzondere inhoud: "En toen al het volk dit hoorde, en ook de tollenaars, hebben zij God gerechtvaardigd, daar zij met de doop van Johannes gedoopt waren" (Lucas 7:29,30). Men erkende de eigen zondigheid, en deed een beroep op Gods genade. De doop van Johannes was niet volledig omdat ze nog onder het oude verbond stond, maar vormde wel een schakel als een overgang naar het nieuwe verbond in Christus.

Dit betekent dat de doop van Johannes op zichzelf niet voldoende was: "En terwijl Apollos te Korinte was, geschiedde het, dat Paulus, na door de bovenlanden gereisd te zijn, te Efeze kwam, en daar enige discipelen vond. En hij zeide tot hen: Hebt gij de heilige Geest ontvangen, toen gij tot het geloof kwaamt? Doch zij zeiden tot hem: Wij hebben zelfs niet gehoord, dat er een heilige Geest is. En hij zeide tot hen: Waarin zijt gij dan gedoopt? En zij zeiden: In de doop van Johannes. Maar Paulus zeide: Johannes doopte een doop van bekering en zeide tot het volk, dat zij moesten geloven in Hem, die na hem kwam, dat is in Jezus. En toen zij dit hoorden, lieten zij zich dopen in de naam van de Here Jezus" (Hand. 19:1-6). Geloof in Jezus is noodzakelijk. Deze mensen moesten zich ook in de naam van Jezus laten dopen. De doop in Christus is de doop van het nieuwe verbond, een wedergeboorte uit water en Geest (Joh. 3:5) voor iedere gelovige.

Er zijn echter overeenkomsten tussen de doop van Johannes en de doop van Christus: het bezegelen dat God waarachtig is, en het aanvaarden van het goddelijke getuigenis komt in beide gevallen voor. Vergelijk Johannes 3:31-36 met Lucas 7:29,30. In dit perspectief is het duidelijk waarom Jezus tot Johannes ging om Zich te laten dopen. Johannes weigerde eerst (Matt. 3:14) en zei: "Ik heb nodig door U gedoopt te worden". Elders verklaarde Johannes dat hij niet waardig was om Jezus' schoenriem los te maken. Maar Jezus zei: "Laat mij thans geworden, want aldus betaamt het ons alle gerechtigheid te vervullen" (Matt. 3:15). D.w.z. het behoort zo te geschieden, het is gerechtigheid, God wil het zo. Door de doop rechtvaardigen wij God en erkennen wij dat Zijn getuigenis waarachtig is.

Na de doop van Jezus, toen Hij in gebed was, kwam een stem uit de hemel: "Gij zijt mijn Zoon, de geliefde, in U heb Ik mijn welbehagen" (Lucas 3:21,22). Zo ontving de doop een goddelijke bevestiging en erkenning. Het teken van gerechtigheid voor allen die geloven en zich bekeren.

Johannes de Doper heeft nog een korte tijd parallel met Jezus gepredikt (hoe lang is niet duidelijk) totdat Johannes door Koning Herodes in de gevangenis geworpen werd (Matt. 14:1-5: Lucas 3:20).

Zijn sterke kanten en bekwaamheden

De door God aangewezen boodschapper, die de komst van Jezus aankondigde
Een prediker met een boodschap en oproep tot bekering
Een onbevreesde uitdager
Bekend door zijn opvallende manier van leven

Zijn zwakheden en fouten

Héél even twijfelde hij aan de identiteit van Jezus

Lessen uit zijn leven

God geeft mensen die Hem dienen, geen garantie voor een makkelijk of veilig leven
Doen wat God vraagt is de belangrijkste investering in dit leven
Voor de waarheid opkomen is het allerbelangrijkst

De dood van Johannes

"Toen koning Herodes nu over Hem hoorde, want zijn naam was bekend geworden, zei hij: Johannes de doper is verrezen uit de doden en daarom werken de wonderkrachten in hem. Maar anderen zeiden: het is Elia, en weer anderen: Hij is een profeet. Maar toen Herodes dit alles hoorde, zei hij: Neen, het is Johannes, die ik onthoofd heb, die verrezen is. Herodes had namelijk zelf Johannes laten grijpen en in de gevangenis in boeien geslagen omwille van Herodias, de vrouw van zijn broer Filippus, want hij had haar tot vrouw genomen. Johannes had immers tot Herodes gezegd: Het is u niet geoorloofd de vrouw van uw broer te hebben. Herodias was daarop op hem gebeten en wilde hem doden, maar zij kreeg geen kans, want Herodes had ontzag voor Johannes. Hij wist dat hij een rechtschapen en heilig man was, en nam hem in bescherming. Telkens wanneer hij hem gehoord had, verkeerde hij in tweestrijd; maar toch luisterde hij graag naar hem.

Er kwam echter een gunstige dag, toen Herodes bij zijn verjaardag een maaltijd aanrichtte voor zijn hoogwaardigheidsbekleders, zijn hoofdofficieren en de vooraanstaanden van Galilea. De dochter van Herodias trad op met een dans en zij beviel aan Herodes en zijn tafelgenoten. De koning zei tot het meisje: Vraag me wat je wilt en ik zal het je geven. En hij bevestigde haar met een eed: Wat je me ook vraagt, ik zal het je geven, al is het de helft van mijn koninkrijk. Zij ging naar buiten en vroeg aan haar moeder: Wat zou ik vragen?

Deze antwoordde: Het hoofd van Johannes de Doper. Zij haastte zich naar binnen, naar de koning en zei hem haar verlangen: Ik wil dat u mij op staande voet op een schotel het hoofd van Johannes de Doper geeft. Dit deed de koning leed, maar om zijn eed gestand te doen en ook wegens zijn tafelgenoten wilde hij haar niet afwijzen. Terstond stuurde de koning dus een lijfwacht en gelastte hem het hoofd van Johannes te brengen. De man ging en onthoofde hem in de gevangenis. Hij bracht het hoofd op een schotel en gaf het aan het meisje; het meisje gaf het weer aan haar moeder. Toen zijn leerlingen er van gehoord hadden, kwamen ze zijn lijk halen en legden het in een graf. (Mc. 6, 14 - 29)"