1 Op de derde dag was er een bruiloft in Kana, in Galilea. De moeder van Jezus was er, 2 en ook Jezus en zijn leerlingen waren op de bruiloft uitgenodigd. 3 Toen de wijn bijna op was, zei de moeder van Jezus tegen hem: ‘Ze hebben geen wijn meer.’ 4 ‘Wat wilt u van me?’ zei Jezus. ‘Mijn tijd is nog niet gekomen.’ 5 Daarop sprak zijn moeder de bedienden aan: ‘Doe maar wat hij jullie zegt, wat het ook is.’ 6 Nu stonden daar voor het Joodse reinigingsritueel zes stenen watervaten, elk met een inhoud van twee à drie metrete. 7 Jezus zei tegen de bedienden: ‘Vul de vaten met water.’ Ze vulden ze tot de rand. 8 Toen zei hij: ‘Schep er nu wat uit, en breng dat naar de ceremoniemeester.’ Dat deden ze. 9 En toen de ceremoniemeester het water dat wijn geworden was, proefde – hij wist niet waar die vandaan kwam, maar de bedienden die het water geschept hadden wisten het wel – riep hij de bruidegom 10 en zei tegen hem: ‘Iedereen zet zijn gasten eerst de goede wijn voor en als ze dronken zijn de minder goede. Maar u hebt de beste wijn tot nu bewaard!’ 11 Dit heeft Jezus in Kana, in Galilea, gedaan als eerste wonderteken; hij toonde zo zijn grootheid en zijn leerlingen geloofden in hem.
12 Daarna ging hij naar Kafarnaüm, met zijn moeder, zijn broers en zijn leerlingen, en daar bleven ze een paar dagen. 

De bruiloft te Kana

In dat galileese dorp is Jezus met zijn discipelen uitgenodigd op een bruiloft. Dat moet natuurlijk gevierd worden, als twee mensen elkaar trouw beloven voor het leven. Maar de wijn raakt op. Een ramp. Want hoe kun je nu feestvieren zonder feestelijke wijn, die tintelt in de glazen ? Jezus redt het feest, want als op zijn bevel de dienaars water scheppen uit de vaten, die bedoeld zijn voor het reinigingsritueel, dan blijkt het wijn te zijn. En die smaakt nog beter dan de wijn die op was.

"Een wonder !" zeggen wij. En juist daarom is dit verhaal voor sommige mensen onverteerbaar. Moet ik dat nu geloven ? Dat kan toch niet ? Daar kan ik met m'n verstand niet bij! Dat zeggen katechisanten, dat zeggen volwassen mensen. Maar moeten christenen in wónderen geloven ? Leest u maar mee in Johannes 2. In vers 11 lezen we als slotzin "En zijn discipelen geloofden in Hem". De discipelen van Jezus geloven niet in het wonder, maar geloven in Jezus ! Er zijn mensen, die met hun verstand een wonder willen gaan verklaren. Ze ontrafelen het wonder dan net zolang tot het rationeel verklaarbaar is. Maar wat hou je dan eigenlijk nog over? Je hebt iets wonderlijks begrijpelijk gemaakt. Maar daar gaat het nou juist niet om bij een wonder! Het gaat om het heil van Godswege voor mensen.

En zo komen we meteen al iets heel belangrijks op het spoor. Christen zijn betekent niet in de eerste plaats je verstand op nul zetten en in wonderen geloven, maar je bent christen als je in Jezus Christus gelooft. Als je op Hem vertrouwt in leven en in sterven en als christen wilt leven.
De bedoeling van het wonder in Kana is dus niet dat we in dat wonder gaan geloven, maar dat we in Jezus gaan geloven !

Johannes verhaalt eerst wat er in Kana gebeurd is. Over Jezus deden natuurlijk na zijn dood en opstanding allerlei verhalen de ronde. Mensen vertelden aan elkaar wat Jezus gezegd en gedaan had. Na verloop van tijd gaan de evangelisten dat opschrijven, om het goed vast te kunnen houden. Want u weet wel hoe het met verhalen gaat: hoe vaker je ze vertelt, hoe uitgebreider ze worden. Uit die schat aan verhalen schrijft Johannes het verhaal van de bruiloft in Kana op.

Bij de andere evangelisten: Marcus, Mattheüs en Lucas vinden we dit verhaal niet

Waarom neemt Johannes het dan wel in zijn evangelie op ? Dat lezen we in vers 11. Daar geeft Johannes a.h.w. een soort van theologisch kommentaar. Hij schrijft :
 "Dit heeft Jezus gedaan,
 - als begin van zijn tekenen te Kana in Galilea,
 - en Hij heeft zijn heerlijkheid geopenbaard,
 - en zijn discipelen geloofden in Hem".

A. Het wonder in Kana is dus een eerste teken. Waarvan is het een teken ?

Dat komen we op het spoor als we kijken naar de andere tekenen, die Johannes van Jezus verhaalt. We vinden als we goed lezen 7 tekenen :
 1. De bruiloft te Kana [2 : 1 - 11].
 2. De genezing van de zoon van de hoveling, ook in Kana [4 : 46 - 54].
 3. De genezing van de verlamde man in Bethesda [5 : 1 - 18].
 4. De spijziging van de 5000 mensen [6 : 1 - 15].
 5. Jezus loopt over het water en stilt de storm [6 : 16 - 21].
 6. De genezing van de blindgeborene [9 : 1 -41].
 7. De opwekking van Lazarus uit het graf [11 : 1 -44].

In al die verhalen gebeurt iets goeds. Iets onverwachts. Er gebeurt uitredding uit iets kwaads, iets bedreigends. Jezus laat in deze wonderen zien, hoe God wil dat de wereld er uiteindelijk uit zal komen te zien. Geen kwaad en dreiging en ellende meer, maar goedheid en heelheid. Kort gezegd:
Al die wonderen zijn tekenen van Gods Koninkrijk. Jezus spreekt en preekt niet alleen over Gods Koninkrijk, maar Hij laat ook zien hoe het eruit zal gaan zien. En daarom heeft ioemand eens heel treffend gezegd : De wonderen zijn plaatjes van het Koninkrijk. En dat weten we tegenwoordig maar al te goed via de televisie : wat je ziet gebeuren in  het journaal is veel indringender en dringt dieper tot je door dan wat je leest in de krant.
De wonderen van Jezus zijn dus geen doel in zichzelf, maar zijn een illustratie, een middel om duidelijk te maken wie Jezus is en wat het Koninkrijk van God is.

B. Door dit wonder in Kana "heeft Jezus zijn heerlijkheid geopenbaard", schrijft Johannes. Zijn glorie

Maar om dat goed te verstaan moeten we even in het Oude Testament duiken. Want Jezus "heerlijkheid" is iets anders dan de glorie van een popster of een voetballer. Bij hen is het vaak opgaan - blinken en verzinken. In het Oude Testament wordt ook over de "heerlijkheid" van God gesproken. Daar lezen we in het hebreeuws, de taal van de joden toen, het woord Kabood. Letterlijk betekent dat "zwaarte" of "gewicht". God heeft gewicht en telt daarom mee. Waarom ? Omdat God ons redt, lezen we in het Oude Testament. Gods bevrijdende daden voor ons geven Hem gewicht. Die verlenen Hem heerlijkheid. En daarom mogen we de "heerlijkheid" van God prijzen.

In Kana verandert het water in wijn. Daardoor redt Jezus het feest. En daardoor wordt zijn "heerlijkheid" openbaar, d.w.z. we leren Jezus kennen als redder en bevrijder ! Niet alleen in de diepe geestelijke lagen van het leven, maar ook in het gewonen leven van alledag. En daarom plaatst Johannes het verhaal van de bruiloft te Kana aan het begin van z'n evangelie. Opdat meteen de "heerlijkheid", het gewicht, het belang van Jezus duidelijk wordt. Wie ogen heeft om te zien, kan het zien. Want Jezus doet zijn wonderen niet in het verborgene, maar in het publiek, in het openbaar.

C. En het gevolg is tenslotte, dat zijn discipelen in Jezus gaan geloven

Ze gaan door dit wonder in Kana zien, dat Jezus niet zomaar een mens, niet zomaar een rabbi is, maar dat in Hem God aan het werk is. Ze gaan in Jezus geloven en in het vervolg van het evangelie zien we Jezus samen met z'n discipelen rondtrekken door het joodse land. Geloven in Jezus houdt dus onmiddellijk navolging in: met Hem meegaan. En daarom kun je beter het werkwoord "geloven" gebruiken dan het zelfstandig naamwoord "geloof".
In de kerk gaat het niet om de vraag "heb je een geloof?", maar veelmeer om de vraag, wil je geloven, d.w.z. wil je het wagen met Jezus in je leven, al gaandeweg....?.

De bedoeling van het wonder in Kana en van de andere tekenen, die Jezus gedaan heeft, is uiteindelijk, dat ze mensen toen én nu tot geloof brengen.
En zo eindigt Johannes ook zijn evangelie. In Johannes 20 : 31 lezen we:
"Jezus heeft nog wel vele andere tekenen gedaan, die niet beschreven zijn in dit boek, maar deze [die er wel in staan] zijn geschreven, opdat gij gelooft, dat Jezus is de Christus, de Zoon van God, en opdat gij, gelovende, het leven hebt in zijn naam". Ook wij, die de tekenen van Jezus toen niet met eigen ogen hebben gezien, mogen ze horen vertellen. Opdat ook wij vandaag net als de discipelen, zullen gaan geloven.

Nagedacht over Johannes 2:1-11

Het evangelie van Johannes neemt in de bijbel een bijzondere plaats in, ondermeer door het ontbreken van gelijkenissen. Toch ontbreekt dit spreken over het heil in beelden niet ècht: het evangelie van Johannes beschrijft namelijk een reeks wonderlijke gebeurtenissen met Jezus als centrale figuur die, evenals de gelijkenissen elders, het karakter dragen van een raadsel. Eén van deze raadselachtige geschiedenissen is het verhaal over het wonder, dat geschiedt tijdens de bruiloft in Kana. Wat wil dit verhaal ons voorleggen aan vragen? Wat wordt erin verkondigd?

Herinnerd aan verhalen uit het Oude Testament

Al lezend, worden onze gedachten al snel herinnerd aan verhalen uit het Oude Testament. Zo zijn de woorden, die Jezus tegen Maria gebruikt - (Τι εμοι και σοι, γυναι?/hoe heb ik het nou met U, vrouw?/wat heb ik met U te maken, vrouw?) - dezelfde als die de weduwe van Sarfath op verwijtende toon tot Elia spreekt, op het moment dat haar kind gestorven blijkt te zijn: "Hoe heb ik het met U, man Gods? Hebt gij bij mij intrek genomen om mijn ongerechtigheid in herinnering te brengen en te maken dat mijn zoon sterft?" (1 Koningen 17:18). Een nog duidelijker verbinding valt te leggen met het verhaal, waarin verteld wordt hoe Mozes eens, toen de Israëlieten welhaast omkwamen van de dorst, bitter water (mara, brak water?) veranderde in drinkwater: "Drie dagreizen trokken zij (de Israëlieten) door de woestijn, zonder water te vinden. En zij kwamen te Mara, maar zij konden het water daar niet drinken, omdat het bitter was. Daarom heette die plaats Mara. Toen morde het volk tegen Mozes en zei: wat moeten wij drinken?" (Exodus 15:22vv.). Ook de woorden van Maria tegen de bedienden - "wat hij U ook zegt, doe dat" - lijken een echo te zijn van woorden uit dit Mara-verhaal, waarin Mozes de Israëlieten, om hen op de proef te stellen, aldus toespreekt: "Indien ge aandachtig luistert naar de stem van de Heer uw God, en doet wat recht is in zijn ogen en uw oor neigt tot zijn geboden...enz., dan zult u niet door zulke (als in Egypte) plagen worden getroffen". Zulke overeenkomsten zijn niet toevallig: het zijn verwijzingen die de toehoorder/de lezer helpen om duidelijk te krijgen hoe het verhaal begrepen moet worden. We mogen concluderen, dat minstens één van de redenen, waarom het verhaal wordt verteld is dat de evangelist ons wil bepalen bij de vraag wie deze Jezus was: is in hem misschien Elia teruggekomen? Of Mozes? Mozes was voor de Joden een belangrijke figuur, een bevrijder. In moeilijke tijden verwachtte men hem terug. Opvallend in de Mozesverhalen is, dat deze leider tegelijkertijd moest lijden onder de ongelovigheid van 'zijn' volk. Volgens het Johannes-evangelie is Jezus méér dan Mozes (lees hierover ook Johannes 4: het verhaal over de Samaritaanse vrouw). Met deze vraag op de achtergrond, wie deze Jezus is, sluit dit verhaal over het wonder te Kana aan bij het eerste hoofdstuk van het Johannes-evangelie.

Een belangrijke sleutel

Maar er is nog een belangrijke sleutel in het verhaal verborgen: het water-wijn-wonder vindt plaats onder heel andere omstandigheden dan de Oudtestamentische verhalen waarnaar we verwezen. De weduwe van Sarfat had amper meel om daar brood van te bakken, en de Israëlieten in de woestijn waren uitgeput: maar hier, in Kana wordt er een bruiloft gevierd. Nu is de bruiloft in de Joodse traditie een beeld, dat eigenlijk altijd verwijst naar het verbond tussen God en zijn volk. De vrouw is in deze metafoor het beeld van het volk Israël, uitverkoren, begenadigd en bestemd om vruchtbaar te zijn. Wonderlijk genoeg is er in het verhaal over de bruiloft in Kana geen sprake van een bruid, en al evenmin van een bruidegom. Er wordt slechts gesproken over een soort ceremoniemeester. Maar wie weet heeft van de Joodse traditie kan in Maria gemakkelijk de representant herkennen van Gods uitverkoren volk, en in Jezus de incarnatie van de God van Israël, God in de gestalte van een mens. De vrouwen in het Johannesevangelie verwijzen vaker naar "het vrome volk": in Kana is het Maria, bij de bron is het de Samaritaanse vrouw, bij de opwekking van Lazarus is het Martha, en bij de opstanding Maria Magdalena. De woorden van Maria - ze hebben geen wijn - staan dan ook op één lijn met woorden van Mozes in de woestijn: ze hebben geen brood; het volk dreigt te sterven.

Raadselachtige geschiedenis ?

Zo krijgt deze raadselachtige geschiedenis geleidelijk steeds meer relief. Het zijn oeroude motieven die hier door de auteur met elkaar verweven zijn: water uit de doodsrivier, de reiniging, de doortocht en het beloofde land van melk en honing, waar de tafel voor het feest al is gedekt. Kanaän: zo heet het land van belofte; en - zo wordt ons hier verteld - de stad van de bruiloft heet Kana. Wat een vondst!

Binnen het kader van het Johannesevangelie is het "teken", dat in Kana geschiedt het eerste van een serie van zeven *). Het laatste in die rij is de opwekking van Lazarus. Het zevental verwijst naar een nieuwe schepping: "zes dagen en één", omvat volgens Genesis 1 het scheppingsverhaal. Hier, in Kana, is sprake van zes kruiken: één voor elke scheppingsdag? Om de spirit (spiritus=geest) erin te houden? Alles wijst vooruit naar dood en opstanding: naar het wonder op de derde dag... (Mara en Golgotha).

Wat wordt hier nu verkondigd?

De belangrijkste vraag is natuurlijk: wat wordt hier nu verkondigd? Hoe moeten we dit verhaal ontdoen van alle beeldspraak? Waar mogen we op hopen op momenten in ons leven dat het ons begint te ontbreken aan spirit, aan levensmoed, aan geestkracht, aan geloof in de goede God? Bijvoorbeeld, omdat ons leven op een mislukking dreigt uit te lopen? Of omdat we voor de zoveelste keer onze onmacht ervaren? Omdat we diep in ons hart worden gekweld door angst voor de toekomst? Enz. Waaruit bestaat nu eigenlijk het wonder?

Er is wel gezegd: het wonder van Kana is, dat de bedienden ook inderdaad doen wat Jezus zegt. Dat lijkt me niet juist. We worden weliswaar, net als die bedienden, uitgenodigd om te doen wat Jezus zegt, maar dat is dan toch alleen nog maar gehoor geven aan zijn roep om op weg te gaan. Het wonder krijgt geen kans, wanneer die oproep wordt genegeerd.

Geraakt worden en oog krijgen voor de hoogte- en dieptedimensies van het bestaan
Zou je mogen zeggen, dat de verandering van water in wijn zinspeelt op de mogelijkheid dat er met mensen soms ineens iets gebeurt, waardoor ze geraakt worden en oog krijgen voor de hoogte- en dieptedimensies van het bestaan? Iets, waardoor ze in staat blijken om alles, zelfs het alledaagse, te gaan zien "sub specie aeterni" (Spinoza), in een goddelijk licht? Zou het wonder niet zijn, dat er dan ook vaak ineens dingen mogelijk blijken, waardoor een mens zichzelf kan overstijgen? Wanneer we aandachtig gaan leven, wordt soms ons blikveld verruimd zodat we zin en betekenis gaan ontdekken in de vaak kleine onooglijke details. Het wonderlijke daarvan is, dat het ons overkomt. En als het ons overkomt, wint het leven aan kwaliteit: dat is, naar het zich laat aanzien, de boodschap van Kana. Maar het definitieve antwoord op al deze vragen rond het wonder volgt nog in het verloop van het Johannes-evangelie. De woorden "mijn ure is nog niet gekomen" nodigen ons uit om verder te lezen en getuige te worden van het Paas/Pinkstermysterie, waar het Johannesevangelie op uitloopt.

 *) Zeven tekenen: het wijnwonder, genezing van de zoon van de hoveling, genezing van de man die 38 jaar ziek is geweest, broodwonder, wandeling op het water, genezing van de blindgeborene, opwekking van Lazarus (zie bij A).