Stefanus gestenigd

Handelingen VII 56-60 - De H. Stefanus gesteenigt

(Vooraf even dit gedeelte uit het vorige hoofdstuk:
8 En Stefanus, vol van genade en kracht, deed wonderen en grote tekenen onder het volk. 9 Doch er stonden sommigen op van hen, die waren van de zogenaamde synagoge der Libertijnen, der Cyreneeërs en der Alexandrijnen en van de Joden uit Cilicië en Asia en redetwistten met Stefanus, 10 en zij waren niet bij machte de wijsheid en de Geest, waardoor hij sprak, te weerstaan. 11 Toen schoven zij mannen naar voren, die zeiden: Wij hebben hem lasterlijke woorden tegen Mozes en God horen spreken. 12 En zij brachten zowel het volk als de oudsten en de schriftgeleerden in opschudding; en op hem aandringende, sleepten zij hem mede en leidden hem voor de Raad, 13 en voerden valse getuigen aan, die zeiden: Deze mens spreekt onophoudelijk lasterlijke woorden tegen [deze] heilige plaats en de wet, 14 want wij hebben hem horen zeggen, dat deze Jezus, de Nazoreeër, deze plaats zal afbreken en de zeden veranderen, die Mozes ons heeft overgeleverd. 15 En allen, die in de Raad zitting hadden, zagen, toen zij hem aanstaarden, zijn gelaat als het gelaat van een engel).

54 Toen zij dit hoorden, sneed het hun door het hart en zij knersten de tanden tegen hem. 55 Maar hij, vol van de heilige Geest, sloeg de ogen ten hemel en zag de heerlijkheid Gods en Jezus, staande ter rechterhand Gods, 56 En hij zeide: Zie, ik zie de hemelen geopend en de Zoon des mensen, staande ter rechterhand Gods. 57 Maar zij begonnen luidkeels te schreeuwen, stopten hun oren toe en stormden als één man op hem los; 58 en zij wierpen hem de stad uit en stenigden hem. En de getuigen legden hun mantels af aan de voeten van een jonge man, Saulus genaamd. 59 En zij stenigden Stefanus, die de Here aanriep, zeggende: Here Jezus, ontvang mijn geest. 60 En op de knieën vallende, riep hij met luider stem: Here, reken hun deze zonde niet toe! En met deze woorden ontsliep hij. En Saulus stemde in met zijn terechtstelling.

Stefanus is de eerste martelaar van het christendom. In het aan de evangelist Lucas toegeschreven boek Handelingen der Apostelen staat het verhaal van zijn verkiezing tot diaken, zijn wonderdaden, zijn redevoering voor het Sanhedrin en zijn marteldood

Stefanus de Diaken

In de Handelingen van de Apostelen wordt melding gemaakt van twee groepen christelijke Joden in Jeruzalem: de Grieks sprekende Hellenisten en de Hebreeuws of Aramees sprekende Hebreeën. De naam van Stefanus (Grieks voor 'krans') doet vermoeden dat hijzelf tot de Hellenisten behoorde. De Hellenisten klaagden op een gegeven moment dat hun weduwen materieel werden achtergesteld. De apostelen besloten daarom zeven mannen te benoemen tot bestuurders van het hulpfonds. Lucas noemt hen diakonoi ('diakenen'), dat 'helpers' betekent. Zij waren mannen van 'goede faam, vol van geest en wijsheid'. Stefanus was een van hen.

Stefanus voor het Sanhedrin

'Stefanus, vol van genade en kracht, deed grote wondertekenen onder het volk', zo staat er in hoofdstuk 6 van de Handelingen. Al predikend stuitte hij op groepen van Joden die zijn leer betwistten. Omdat zij niet opgewassen waren tegen zijn wijsheid, beschuldigden zij hem van laster tegen de Tora en tegen God. Daarop werd hij gevangengenomen en voor het Sanhedrin gesleept. Zodoende verscheen hij voor hetzelfde rechtscollege dat Jezus aan Pontius Pilatus had overgeleverd.

De redevoering van Stefanus

Tegenover het Sanhedrin hield Stefanus een straffe redevoering, waarin hij Israëls heilsgeschiedenis de revue laat passeren. Kern van zijn betoog is dat Israël vaak het Woord van God in de wind heeft geslagen. Ook valt hij het idee aan dat God zich exclusief in Jeruzalem laat aanbidden. Tot slot beschuldigt hij zijn toehoorders ervan erfgenamen te zijn van hen die Gods profeten hebben vermoord.

Stefanus aan het woord:

Hij zei*: ‘Broeders, vaders, luister. De God der heerlijkheid verscheen in Mesopotamië* aan onze vader Abraham, voordat deze zich in Haran vestigde, [3] en zei hem: “Trek weg uit uw land en van uw familie en kom naar het land dat Ik u wijzen zal.” [4] Daarop trok hij weg uit het land van de Chaldeeën en vestigde zich in Haran. Vandaar liet Hij hem na de dood van zijn vader verhuizen naar dit land, waar u nu woont. 

[5] Hij gaf hem er nog geen voetbreed van in eigendom, maar beloofde het hem en zijn nakomelingen in bezit te geven, ook al had hij toen nog geen kinderen. [6] Dit is wat God zei: “Zijn nakomelingen zullen als vreemdeling verblijven in andermans land, men zal hen tot slaaf maken en hen vierhonderd jaar lang slecht behandelen. [7] Maar over het volk dat zij als slaaf zullen dienen, zal Ik het oordeel vellen,” zei God, “en daarna zullen zij wegtrekken en Mij* op deze plaats vereren.” [8] Hij sloot met hem het verbond van de besnijdenis. Zo verwekte hij Isaak en besneed hem op de achtste dag, en Isaak Jakob, en Jakob de twaalf stamvaders. [9] Uit jaloezie verkochten de stamvaders Jozef naar Egypte, maar God was met hem, [10] en redde hem uit zijn ellende, en begiftigde hem met wijsheid, zodat hij in de gunst kwam bij de farao, de koning van Egypte; deze gaf hem de leiding over Egypte en heel zijn huishouding. 

[11] Toen kwam er een hongersnood over heel Egypte en Kanaän en grote ellende, en onze vaderen hadden niets meer te eten. [12] Maar toen Jakob hoorde dat er in Egypte koren was, stuurde hij onze vaderen daarheen; dat was de eerste keer. [13] De tweede keer maakte Jozef zich aan zijn broers bekend en kwam de farao Jozefs afkomst te weten. [14] Daarop liet Jozef zijn vader Jakob overkomen met heel zijn familie, vijfenzeventig* man; [15] Jakob vertrok dus naar Egypte. Hij stierf daar, en ook onze vaderen; [16] zij werden overgebracht naar Sichem en bijgezet in het graf* dat Abraham voor een bepaald bedrag van de zonen van Hemor in Sichem had gekocht. 

[17] Naarmate de tijd naderde van de belofte die God aan Abraham had gedaan, groeide het volk in Egypte. Het werd steeds groter, [18] totdat er in Egypte een andere koning aan de macht kwam, die van Jozef niets wist. [19] Deze trad sluw op tegen ons volk en behandelde onze vaderen slecht; zo dwong hij hen om hun pasgeboren kinderen te vondeling te leggen, om het volk te laten uitsterven. [20] In die tijd werd Mozes geboren. Hij was een wondermooi* kind; drie maanden lang werd hij in het huis van zijn vader verzorgd, [21] maar toen hij te vondeling was gelegd nam de dochter van de farao hem mee en liet hem opvoeden als haar eigen zoon. 

[22] Ook werd Mozes onderwezen* in alle wijsheid van de Egyptenaren; hij was een machtig man in woord en daad. [23] Toen hij veertig jaar was, kwam het verlangen in hem op zich het lot aan te trekken van zijn broeders, de Israëlieten. [24] En toen hij zag dat een van hen onrecht werd aangedaan, nam hij het voor hem op en verschafte hij recht aan de mishandelde man door de Egyptenaar neer te slaan. [25] Hij meende dat zijn broeders zouden begrijpen dat God hun door zijn hand redding zou brengen, maar zij begrepen het niet. [26] De volgende dag verscheen hij juist toen zij aan het vechten waren; hij probeerde de vrede te herstellen met deze woorden: “Maar jullie zijn toch broeders! Waarom doen jullie elkaar onrecht aan?” 

[27] Maar de man die de ander onrecht deed, duwde hem weg en zei: “Wie heeft jou tot leider en rechter over ons aangesteld? [28] Wil je mij soms ook doden, net zoals je gisteren die Egyptenaar hebt gedood?” [29] Vanwege dit voorval vluchtte Mozes, en hij ging als vreemdeling in het land Midjan wonen, waar hij twee zonen verwekte. [30] Toen er veertig jaren verstreken waren, verscheen hem in de woestijn van het Sinaigebergte* een engel in het vuur van een brandende doornstruik. [31] Vol verwondering sloeg Mozes het schouwspel gade, maar toen hij erheen ging om te kijken wat het was, klonk de stem van de Heer: [32] “Ik ben de God van uw vaderen, de God van Abraham, Isaak en Jakob.” Mozes begon te beven van schrik en durfde niet te gaan kijken. [33] Daarop zei de Heer tegen hem: “Doe uw schoenen uit, want de plaats waar u staat is heilige grond. 

[34] Ik heb de slechte behandeling van mijn volk in Egypte wel gezien, en hun zuchten heb Ik gehoord, en Ik ben afgedaald om hen te bevrijden. En nu, kom, Ik stuur u naar Egypte.” [35] Deze Mozes, die ze hadden afgewezen door te zeggen: “Wie heeft jou tot leider en rechter aangesteld?”, juist hem heeft God als leider en bevrijder gezonden door de hand van de engel die hem in de doornstruik verscheen. [36] Hij is het die hen dat land heeft uitgeleid en veertig jaar lang wonderen en tekenen deed in Egypte, in de Rode Zee en in de woestijn. [37] En het is Mozes die tegen de Israëlieten heeft gezegd: “Uit uw midden zal God een profeet laten opstaan zoals ik.

” [38] Hij is het die in de gemeenschap* in de woestijn bij onze vaderen was en bij de engel* die op de berg Sinai met hem sprak; hij ontving woorden van leven om ze aan ons te geven, [39] maar onze vaderen wilden niet naar hem luisteren; ze wezen hem af en keerden in gedachte terug naar Egypte; [40] toen zeiden ze tegen Aäron: “Maak goden voor ons die voorop kunnen gaan, want die Mozes, die ons uit het land Egypte heeft geleid, wij weten niet wat er met hem is gebeurd.” [41] In die dagen maakten ze een stierkalf, brachten offers aan dat beeld en verlustigden zich in het werk van hun handen. [42] Nu keerde God zich af en gaf hen prijs aan de eredienst* van de hemelmachten, zoals geschreven staat in het boek van de profeten: Hebt* u Mij soms slachtoffers en brandoffers gebracht, die veertig jaar in de woestijn, huis van Israël?

[43] Maar u hebt wel de tent van Moloch gedragen en de ster van uw god Raifa, de beelden die u gemaakt hebt om ervoor te knielen!
Ik zal u een woonplaats geven ergens achter Babylon!
[44] Onze vaderen hadden in de woestijn de tent* der getuigenis, die was gemaakt volgens de opdracht van degene die tot Mozes gesproken heeft, naar het model dat hij had gezien. [45] In de volgende generatie brachten onze vaderen haar het land binnen toen ze dat met Jozua op de volkeren veroverden, die God verdreef uit het oog van onze vaderen; zo bleef het tot de dagen van David, [46] die genade vond bij God en een heiligdom wilde vinden voor het huis* van Jakob. [47] Pas Salomo bouwde een huis voor Hem. [48] Maar de Allerhoogste woont niet in wat door mensenhand is gemaakt, zoals de profeet zegt: [49] De hemel is mijn troon, en de aarde een voetbank voor mijn voeten;
wat voor huis zou u voor Mij moeten bouwen, zegt de Heer, welke plaats zou mijn rustplaats moeten zijn?

[50] Heeft mijn hand dat alles niet gemaakt?
[51] Hardnekkigen en onbesnedenen* van hart en oor! Altijd maar verzet u zich tegen de heilige Geest, u net zo goed als uw vaderen. [52] Welke profeet hebben uw vaderen niet vervolgd? Zij hebben de aankondigers van de rechtvaardige ter dood gebracht, u hebt Hemzelf verraden en vermoord; [53] u die door tussenkomst van engelen de wet hebt ontvangen, maar die niet onderhoudt.’

De steniging van Stefanus

De toehoorders van Stefanus' rede ontstaken in woede. Zich ervan bewust zijnde dat zijn laatste uur had geslagen, toonde hij zich gelaten. Lucas beschrijft hoe hij vervuld van de Heilige Geest naar de hemel staarde en zei dat hij Gods heerlijkheid zag en Jezus staande aan Gods rechterhand. Deze uitspraak was voor het Sanhedrin het toppunt van blasfemie. Als één man stormden zij op Stefanus af, sleepten hem buiten de stadspoort en stenigden hem, aldus Lucas. Die meldt verder dat Saulus, de latere apostel Paulus, erbij aanwezig was en met deze moord instemde. Paulus zou hem later als eerste martur (Grieks voor 'getuige') hebben genoemd.Vervolging van de Jeruzalemse gemeente

De Joodse autoriteiten hadden in die tijd van de Romeinse bezetters de volmacht gekregen om recht te spreken in godsdienstkwesties. Op de dag dat Stefanus de marteldood stierf besloten zij het nieuwe geloof uit te roeien. Volgens Lucas sloegen de christenen ('allen behalve de apostelen') toen op de vlucht en weken zij uit naar het platteland van Judea en Samaria. Zo geschiedde de eerste geografisch verspreiding van het Evangelie.

Stefanus de eerste martelaar 

In zowel de Griekse als de Latijnse traditie wordt Sint Stefanus vereerd als Protomartelaar (proto = eerste). Als eerste trad hij in de voetsporen van Jezus om tot de dood toe de nieuwe heilsorde te verkondigen. Lucas trekt in de Handelingen diverse parallellen met Jezus. Waar Jezus aan het kruis God de Vader om vergeving voor zijn vervolgers vraagt en bij zijn sterven zijn geest aan Hem geeft, zo bidt de gestenigde Stefanus bij Jezus om vergeving van de vervolgers en zegt hij "Heer Jezus, ontvang mijn geest". 

Was Stefanus een geloofsgetuige?  Ja

Stefanus hield vast aan zijn geloof, zelfs tot het einde toe en was bereid daarvoor te sterven.

Stefanus leek in veel opzichten op Jezus zelf, ook in zijn sterven. Net als zijn Heer sprak hij verzoenende woorden uit.

Stefanus zag en onderwees hoe de Schriften, het Oude Testament de komst van Jezus voorzegden.

Stefanus waarschuwde zijn volksgenoten, maar deed dat als een broeder en volksgenoot, die vertrouwde op Gods verbondstrouw.