Uit het evangelie volgens Lukas:

12 Toen hij hun voeten gewassen had, deed hij zijn bovenkleed aan en ging weer naar zijn plaats. ‘Begrijpen jullie wat ik gedaan heb?’ vroeg hij. 13 ‘Jullie zeggen altijd “meester” en “Heer” tegen mij, en terecht, want dat ben ik ook. 14 Als ik, jullie Heer en jullie meester, je voeten gewassen heb, moet je ook elkaars voeten wassen. 15 Ik heb een voorbeeld gegeven; wat ik voor jullie heb gedaan, moeten jullie ook doen. 16 Waarachtig, ik verzeker jullie: een slaaf is niet meer dan zijn meester, en een afgezant niet meer dan wie hem zendt. 17 Je zult gelukkig zijn als je dit niet alleen begrijpt, maar er ook naar handelt. 18 Ik doel niet op jullie allemaal: ik weet wie ik heb uitgekozen. Wat in de Schrift staat zal in vervulling gaan: “Hij die at van mijn brood heeft zich tegen mij gekeerd.” 19 Ik zeg het jullie nu al, voor het gaat gebeuren; wanneer het dan gebeurt, zullen jullie geloven dat ik het ben. 20 Ik verzeker jullie: wie iemand ontvangt die door mij gezonden is ontvangt mij, en wie mij ontvangt ontvangt hem die mij gezonden heeft.’

21 Nadat hij dit gezegd had werd Jezus diepbedroefd, en hij verklaarde: ‘Waarachtig, ik verzeker jullie: een van jullie zal mij verraden.’ 22 De leerlingen keken elkaar aan en vroegen zich af wie hij bedoelde. 23 Een van hen, de leerling van wie Jezus veel hield, lag naast hem aan tafel aan, 24 en Simon Petrus beduidde hem dat hij moest vragen wie Jezus bedoelde. 25 Hij boog zich dicht naar Jezus toe en vroeg: ‘Wie, Heer?’ 26 ‘Degene aan wie ik het stuk brood geef dat ik nu in de schaal doop,’ zei Jezus. Hij doopte een stuk brood in de schaal en gaf het aan Judas, de zoon van Simon Iskariot. 27 Op dat moment nam de duivel bezit van Judas. Jezus zei: ‘Doe maar meteen wat je van plan bent.’ 28 Niemand aan tafel begreep waarom hij dit zei; 29 omdat Judas de kas beheerde, dachten sommigen dat Jezus bedoelde dat hij inkopen voor het feest moest doen, of dat hij iets aan de armen moest geven. 30 Judas nam het brood aan en ging meteen weg. Het was nacht.

31 Toen hij weg was zei Jezus: ‘Nu is de grootheid van de Mensenzoon zichtbaar geworden, en door hem de grootheid van God. 32 Als Gods grootheid door hem zichtbaar geworden is, zal God hem ook in die grootheid laten delen, nu onmiddellijk. 33 Kinderen, ik blijf nog maar een korte tijd bij jullie. Jullie zullen me zoeken, maar wat ik tegen de Joden gezegd heb, zeg ik nu ook tegen jullie: “Waar ik heen ga, daar kunnen jullie niet komen.” 34 Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief. Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. 35 Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn.’
36 Simon Petrus vroeg: ‘Waar gaat u naartoe, Heer?’ Jezus antwoordde: ‘Ik ga ergens naartoe waar jij nog niet kunt komen, later zul je mij volgen.’ 37 ‘Waarom kan ik u nu niet volgen, Heer? Ik wil mijn leven voor u geven!’ zei Petrus. 38 Maar Jezus zei: ‘Jij je leven voor mij geven? Waarachtig, ik verzeker je: nog voor de haan kraait zul jij mij driemaal verloochenen. 

Judas en Jezus

Moet iemand als Judas, de verrader, zoveel aandacht krijgen? Wat voor beeld is het die je voorgehouden krijgt? Moet je niet heel snel die sschijnwerper van Judas wegklappen, en het venster openen naar Jezus? Aan zo´n beeld kun je je ook
hard stoten. Maar het is alsof iemand je hoofd vastgrijpt en je dwingt om te kijken, zoals je dat als kind ook wel eens meemaakte. Dat je moeder je hoofd beetpakte en zei: ´nu moet je éérst eens goed kijken´. Maar als we dat gedaan hebben, moet ook het venster opengaan, dat nieuw perspectief geeft. Het venster, waardoor we Jezus zien, die de liefde heeft volgehouden.

Het is een beladen gedeelte dat we gelezen hebben. Het zit vol emotie en spanning. Als Jezus dat zegt, het nadrukkelijk betuigt (vs 21) ‘voorwaar, Ik zeg u dat één van u mij zal verraden..’ dan is Hij diep geraakt, we zouden zeggen: helemaal van slag. En wat volgt is een hoop verwarring. Ze liggen aan tafel, maar er wordt gewenkt, Petrus naar Johannes, heen en weer gefluisterd. Johannes, die het dichts bij Jezus is, die achterover kan leunen tegen Jezus borst, moet het Hem vragen, wie Hij bedoelt. Maar als Judas het brood van Jezus aangereikt krijgt, als de satan hem helemaal in zijn greep, en hij opstaat en de nacht ingaat, begrijpt niemand er iets van. Het is net of ze het niet horen, of willen horen. Zoals je wel eens iets zegt aan tafel over wat er nog gedaan moet worden, maar niemand die het schijnt te horen. Niemand aan de avondmaalstafel weet wat er aan de hand is, behalve Jezus en Judas zelf.

Wat is het donkere geheim van Judas?

Waarom is hij gekomen tot deze plannen van verraad, van begeerte naar de dood van Hem voor Wie hij alles in de steek had gelaten, met Wie hij drie jaar lief en leed heeft gedeeld?

Hij begon ook vol verwachting als leerling van Jezus. Maar gaandeweg broedde er verzet, werd hij als discipel een ´dubbelspeler´. Onlangs hadden we aan tafel een gesprek over die jongen van 17 die in Winningen (Duitsland) naar zin oude school terugging en 15 mensen vermoordde. Wat heel Duitsland in rouw dompelde. Een doorsnee leerling, een onopvallende jongen. Maar wat wroette in die knaap? Grote eenzaamheid en diepe teleurstelling?

Het knagende besef niet begrepen te zijn, afgewezen te worden, vernederd te zijn? Het kan niet anders dat haat hem geleidelijk heeft vervuld, zodat hij iedereen wel te lijf wilde gaan. Zette hij zo de deur open voor de boze, terwijl het moordwapen voor het grijpen lag? Wie kan er in de ziel van de verrader of de moordenaar kijken? Het is de laatste buitensporige daad waardoor hij de aandacht van heel de wereld voor zich opeist.

Judas had ook alles verlaten om bij Jezus te zijn. Ook hij werd aangetrokken door de liefde van God, ook hij deelde in de volmacht van het Evangelie, die Jezus aan zijn discipelen had gegeven. Waarom dan die duistere passie: deze God in zijn macht te krijgen? Had Judas al zijn idealen op Jezus geprojecteerd en raakte hij gedesillusioneerd, toen het anders liep? Teleurgesteld in Jezus! Onttrok hij daarom geld aan de beurs die ze samen hadden (Joh. 12:6), om zijn eigen plannen te steunen?

Waarom ging Judas niet gewoon weg? Waarom moest hij Hem verraden? Waarom kan de boze niet loskomen van de onschuldige? Is dat soms de echo van satan, dat hij voortkomt uit God, dat hij wéét wat liefde is? Het is de liefde en de haat die zo dicht bij elkaar liggen. Ik vind het altijd zo opvallend bij iemand als Maarten ´t Hart (zonder hem gelijk te schakelen met de boze – hij kan treffend schrijven), dat hij nooit loskomt van zijn gereformeerde verleden en van de oude psalmen. Hij moet er altijd weer wat over zeggen. Hij wordt erdoor aangetrokken en hij hekelt het.

Het is veel makkelijker om ons te spiegelen in Petrus dan in Judas. Petrus vindt herstel en Judas niet. Maar stel je nu voor dat Jezus nu in ons midden was en zou zeggen:´Een van u zal mij verraden´. Één van de 12; 10 van de 120. Dan zit je hier en zeg je; ´zou ik het soms kunnen zijn?´ Het zou toch zo maar kunnen dat je altijd dicht bij Jezus was. Dat je kerkelijk bent opgevoed en betrokken bent. Maar dat je bent begonnen je eigen idealen te koesteren, je eigen levensontwerp te maken, je gelijk vast te houden en is Jezus daar op den duur niet een struikelblok? Kun je niet over Hem vallen, omdat je Hem niet gebruiken kunt?

Je kijkt in de spiegel en je ziet dat ´de zonde met de mens alleen wil zijn´: die volgehouden leugen, die vastgehouden bitterheid, het onophoudelijk begeren en ook daadwerkelijk nemen wat ons niet toekomt, de verborgen ongehoorzaamheid... Eén van de dingen die we op de belijdeniscatechese leren is dat er aan de positieve kant van je samen mogen toewenden tot Christus, door Hem getrokken worden uit de duisternis tot het licht, ook een negatieve kant zit. Namelijk het publiekelijk, samen met de broeders en de zusters, afzweren van de duivel, geheel zoals dat in de vroege kerk gebruikelijk was. Daarom is er niet alleen de vraag: gelóóft u in God de Vader, etc. , maar ook daaraan voorafgaand: Wilt u met uw hart u van de boze afkeren, en alle uitingen van de boze in uw leven, namelijk de haat, de wrok, de roddel, de leugen, de ongehoorzaamheid met Gods hulp weerstaan?

Dat begint misschien al heel eenvoudig als je een ander toelaat in je leven, als je je innerlijke gevecht durft te bespreken met je man, vrouw, vriend, broeder of zuster. Daarmee gaat de deur al stevig dicht voor de boze. Daarom: houd de dingen niet voor u zelf, maar zoek hulp bij de ander in de weerstand tegen de boze. Tenslotte, als Paulus hierover aan de gemeente van Efeze schrijft, zegt hij: ´we hebben de strijd niet tegen vlees en bloed, niet tegen mensen, maar tegen de onzichtbare machten, de boosheden in de lucht´ en dan beschrijft hij welke wapenrusting we daarom moeten aantrekken om weerstand te kunnen bieden als de boze rondwaart en probeert zijn slag te slaan. Hij doet dat als een brullende leeuw, maar vandaag zouden we zeggen: als een geniepig virus: in onze samenleving bedreigt hij ons met ruzies, verdeeldheid, bitterheid, roddels, teleurgesteld afhaken, en vooral: lauwheid, ongeïnteresseerdheid. De apostel noemt vooral één belangrijk wapen dat alles omvat: het gebed. ´Biddende te alle tijde in de Geest, daarin wakend met alle gedurigheid en met smeken voor al de heiligen, en voor mij..´ Tot zover Judas.

Het venster van Jezus

Jezus had ook Judas gekozen als discipel (vs 18). Maar was Judas vanaf het begin de verworpene? Nee, want wie Jezus kiest die heeft Hij lief. Maar het verraad is óók geen lot dat Jezus overkomt. De woorden van de psalmen gaan in vervulling en Jezus roept ze zelfs in vervulling. Het is de liefde die het verraad omhoog brengt. Het hoogste verraad wordt opgeroepen door de hoogste vriendschap. Alleen een vriend kan verraden, een vijand niet. Jezus is oprecht geweest in de keuze van zijn leerlingen en heeft hen allen liefgehad, tot het einde toe (13:1).

Juist daarom heeft de mogelijkheid dat iemand die liefde niet zou beantwoorden, ja zelfs de liefde zou beantwoorden met haat, Jezus zo enorm geraakt (vgl 13:2). Jezus blééf Judas liefhebben. Hij gaf hem de volmacht van het Evangelie, Hij waste zijn voeten. Hij vierde met hem het pascha en aan het eind daarvan het Heilig Avondmaal. Hij deelde het brood met hem, zoals de psalm zegt. Juist de liefde roept de vijandschap op bij de zoon der duisternis. De boze kan die liefde niet verdragen.

Maar Jezus heeft de vijand lief, zegent hem die Hem vervolgt. Jezus heeft aan degene die samen met hem at en die van plan was Hem te verraden, de bete brood gegeven. Johannes de evangelist vermeldt dat uitdrukkelijk. Dit gold in het oude Oosten als een teken van vriendschap en diepe verbondenheid. Misschien is hier sprake van het brood dat gebroken is bij het HA, maar het kan ook een apart stuk zijn. Judas heeft het brood aangenomen. Hij heeft de broederschap bevestigd. Tegelijkertijd fluistert de haat hem in er nu werk van te maken. ´O Judas, wat hebt u gedaan, hoe kon de duisternis bezit van u nemen?´

We zien toch vooral de volgehouden liefde van Jezus voor mensen die dat niet verdiend hebben, wij allemaal. Hier kijk je de Zaligmaker in het hart. Jezus heeft niets te verbergen. Tot het einde toe laat Hij zijn liefde merken, maakt Hij het ook zichtbaar. Daarom is Hij er ook zo ontdaan van als Hij ten langen lest moet zeggen: ´Wat je moet doen, doe dat maar haastig.´ Judas, ga nu je gang maar, de tijd is nu gekomen. Jezus houdt het niet tegen. Dit Bijbelgedeelte eindigt veelbetekenend met: ´En het was nacht´. De nacht valt over Judas leven. Er kan een moment komen waarop Jezus zegt: ´laat nu jouw wil maar geschieden.´ Als je je verzet tegen Mij niet wilt opgeven, ga dan maar, laat er geen gras over groeien. Die mogelijkheid moeten wij niet uitsluiten. Misschien zit je hier als toneelspeler; je vindt er niets aan, misschien blijf je voor je ouders of voor je kinderen. Waarom zou je dat spel nog langer spelen? Ga weg.. doe het nu, schud het juk van Christus van je af. Misschien is er geen God, geniet van het leven.. Maar zul je het bij God, die liefde is, nog kunnen uithouden, wanneer Hij er tóch blijkt te zijn?

Vooral de nadruk leggen op het voorbeeld van Jezus

De bemoediging. ´Ik heb u een voorbeeld gegeven´zegt Jezus, en even verderop: ´Heb elkaar hartelijk lief..´ Hoe kun je het volhouden om lief te hebben als de verhouding met je baas slecht is, als er grote misverstanden en dichtgeslagen deuren zijn in de familiekring? Als er gemeenteleden zijn, broeders en zuster die je vijanden dreigen te worden? Op catechisaties wordt  besproken het gebod ´Gij zult niet doden´ zoals de Heidelbergse Catechismus dat uitlegt. Daaraan zit ook vast dat we niet zullen haten, en dat we anderen zullen zegenen. Maar hoe moet dat dan, betekent dat dan dat je niet voor jezelf mag opkomen, mag je nooit boos zijn? Nog vier aanwijzingen op grond van wat Jezus doet.

Onderscheiden tussen liefde en sympathie

Wij kunnen niet iedereen sympathiek vinden en niet iedereen vindt ons sympathiek. Maar liefde betekent dat we daar over heen zien. We mogen de ander zien in het licht van de liefde van Jezus. De ander is ook kostbaar in Gods oog. Met die ander sta ik voor het kruis. Ik moet net zo goed van genade leven als mijn naaste. Ik ben als het erop aan komt geen haar beter.

Nooit over ons heen te laten lopen . . .

slachtoffer te worden, maar wij mogen ons niet wreken, ons verhaal halen. Jezus is ook geen slachtoffer van de omstandigheden. Hij houdt opvallend de regie in handen, zelfs als ze met een bende met zwaarden en stokken op hem af komen. Pas las ik over internetsites, dat moslims een bepaalde christelijke site hadden gehackt, maar de christenen hadden het omgekeerd ook gedaan bij atheïsten. De apostel Paulus zegt: ´Wreekt uzelf niet, beminden, maar geeft de toorn plaats, want er is geschreven: ´mij komt de wraak toe, Ik zal het vergelden, zegt de Heere. Indien dan uw vijand honger heeft, spijzigt hem, indien hij dorst heeft, geef hem te drinken. Zo zult gij kolen vuur op zijn hoofd hopen.´ Dat is zo treffende in het verhaal van mevr. Ousepian, de weduwe van de vermoorde predikant uit Iran, ondanks het diepe verdriet, het verlies toch die woorden van vergeving uit naam van Christus.

Boosheid is niet verkeerd

Er staat in de Bijbel zelfs ´wordt toornig´. Boosheid is een teken van betrokkenheid, de andere kant van liefde. Ook Jezus kon geweldig boos zijn. Maar laat de boosheid niet overslaan in wrok, in bitterheid. Laat de zon niet ondergaan over uw toorn. Dat is als zwavelzuur en dat doet meer schade aan het vat waar het in zit dan het vat waar het over uitgegoten wordt.

Wij mogen en moeten opkomen voor de waarheid en gerechtigheid

Als er onrecht is, bijv. op ons werk, als iemand gepest wordt op school, als iemand benadeeld wordt of gediscrimineerd, als er financiële knoeierijen zijn, dan moet je je mond opendoen. Maar nooit moet het je brengen tot haat of minachting voor je leidinggevenden. Zelfs een bedrieger, afperser, pedofiel, wiens praktijken aan de kaak gesteld worden, heeft als mens recht op respect. 

Hoe zouden we kunnen liefhebben als de liefde van Christus ons niet drijft?

 Wie liefheeft uit naam van Christus, neemt grote risico´s. Het risico van bedrogen, verraden te worden. Als je alle risico´s wilt vermijden, moet je ophouden lief te hebben. Dan kun je geen navolger van Christus meer heten. Daarom als onze ogen geopend mogen worden voor wat Jezus heeft gedaan (liefgehad tot het einde tot het uiterste, dat Hij als Herder daarvoor de weg ging van het Paaslam, dat Hij zich volledig gaf voor een verloren wereld in de uiterste schande, in ondraaglijk lijden - maar wij begrijpen het niet, we kunnen het alleen gedenken- zullen we dan geen moed vatten om anders de week in te gaan?

Om geen kwade roddels meer te verspreiden over die en die, maar om voor die persoon te bidden. Om respect te blijven houden voor onze werkgever, of onze leraren, of ouders, hoe lastig ze soms ook zijn, en gelegenheid te zoeken om hen te zegenen. Om toch de hand te reiken aan het gemeentelid dat ons mateloos irriteert. Om voor onze collega´s, onze kinderen, onze leerlingen te blijven bidden, en respect voor hen te houden. En als het niet anders kan, als we er alles aan gedaan hebben, toch te aanvaarden dat ze een weg gaan, die we betreuren, die ons heftig beroert. En als het niet anders kan, de nodige afstand te nemen als vorm van respect voor de keuze van de ander. We zullen nog veel fouten maken. Het gaat met vallen en opstaan. Maar we blijven niet in onze fouten en zonden steken, en leren bij stukjes en beetjes om te gaan zien met de ogen van Christus, te gaan liefhebben door de Geest van Christus en te lijden in navolging van Christus. Te overwinnen, alleen door de kracht van Zijn opstanding, totdat we straks - echt, helemaal- mogen kennen en liefhebben zoals we ook zelf door Hem zijn gekend en zoals Hij ons heeft liefgehad. Hem, onze Heere Jezus Christus, zij alle lof en eer.