Uit het evangelie volgens Markus:

31 Hij vertrok weer uit de omgeving van Tyrus en ging via Sidon naar het Meer van Galilea, dwars door het gebied van Dekapolis. 32 Daar werd iemand bij hem gebracht die doof was en gebrekkig sprak, en men smeekte hem om deze man de hand op te leggen. 33 Hij nam de man apart, weg van de menigte, stak zijn vingers in diens oren en raakte met speeksel zijn tong aan. 34 Hij sloeg zijn blik op naar de hemel, zuchtte diep en zei tegen hem: ‘Effata!’, wat betekent: ‘Ga open!’ 35 Meteen gingen zijn oren open, zijn tong kwam los en hij kon normaal spreken. 36 Hij beval de omstanders om aan niemand te vertellen wat er gebeurd was; maar hoe strenger hij het hun verbood, hoe meer ze het rondvertelden. 37 De mensen waren geweldig onder de indruk en zeiden: ‘Alles wat hij doet is goed: zelfs doven laat hij horen en stommen laat hij spreken.

Ga open

Een van die woorden in de bijbel die niet in het Nederlands vertaald zijn: Effata! Er zijn er nog een paar: Abba=Vader; Talita koemi=opstaan, meisje! Amen=zo is het! Effata is in christelijk Nederland heel lang een begrip geweest, omdat in Voorburg een christelijke school was voor doven en slechthorenden, die zo heette: Effatha.
Een school die al was opgericht in 1888, op initiatief van de Kamper docent Lucas Lindeboom, een man die veel heeft gedaan eerst in de Chr. Geref. Kerk en daarna in de Gereformeerde Kerken, niet alleen aan de school in Kampen maar ook op het gebied van evangelisatie, diaconaat, en zorg voor mensen met een beperking….Effatha is voor veel mensen van grote betekenis geweest, en is dat nog al zijn erinmiddels fusies geweest (tot Effatha- Guyot) en is de basis breder geworden.
Je zou kunnen zeggen dat vanuit datzelfde uitgangspunt dat mensen die slechthorendof doof zijn er helemaal bij moeten kunnen en willen horen, in de samenleving en zekerook in de kerk, werk gebeurt als van onze dovenpredikant ds. Tjerk van Dijk, die helptbij cat. aan doven en slechthorenden, voorgaat in aangepaste diensten, en bezoeken brengt.
Dat ook het deputaatschap voor doven en slechthorenden hierin erg actief is.

Effata, het was een bevel vol macht en redding van onze Heer: Ga open! Oren die dicht zaten, afgesloten voor geluiden, gesprek, communicatie, muziek – en ook voor de woorden van God, die oren moeten open en zullen ook open gaan, dat heeft God beloofd en dat gaat Jezus waar maken….toen voor sommigen en nog voorlopig,  eens voor allemaal en voorgoed – als alle oren van alle doven ontsloten zullen worden. Dan zijn geen diensten voor doven en slechthorenden meer nodig, kunnen alle doventolken met pensioen en alle dovenpredikanten met emeritaat en gaat Effatha voorgoed dicht. Dan zijn ook geen huisbezoeken en vermaangesprekken meer nodig, wordt nooit meer een ouderlingenverkiezing gehouden, valt alle werkdruk weg en heeft niemand meer stress.

Effata! (Ga open!) 1. dan gaat dankzij Jezus een wereld open;
2. dan krijgt een mens weer oren naar God;
3. dan komen heel veel tongen los!

1. Effata! dan gaat dankzij Jezus een wereld open

Het zijn eigenlijk twee werelden los van elkaar: de wereld van de doven en van wie horen. Ik bedoel dan met doven allereerst jongeren en ouderen die doof zijn geboren en dus nooit op een normale manier hebben kunnen horen, hebben leren praten en normaal communiceren. Wil er toch weer contact komen, communicatie, dan is daar veel extra inspanning en hulp voor nodig – en dat kan tegenwoordig gelukkig, veel meer dan vroeger: gebarentaal, liplezen, ondertiteling op de TV, allerlei technische hulpmiddelen zoals de computer en internet….het helpt mee om die twee werelden in contact met elkaar te brengen, en isolement te doorbreken. Voor mensen die later doof zijn geworden, ineens of langzamerhand, gelden de problemen ook, maar minder omdat zij hebben kunnen horen, hebben geleerd duidelijk te praten – voor hen is moeilijk dat ze geleidelijk aan eenzamer worden en moeten missen wat er vroeger wel was, en dat ze b.v. geen gebarentaal hebben geleerd en niet zijn opgegroeid met die techniek.

Want het is een van de meest ingrijpende gevolgen van doofheid en ook – in mindere mate maar toch – van slechthorendheid – dat je geen deel kunt nemen aan veel dingen waar je  omgeving mee in de weer is: praten met elkaar, luisteren naar een preek of naar muziek, een feestje bouwen of een verjaardag vieren – wat moet jij daar, je hebt er toch niks aan. Vaak ontstaat het onplezierige gevoel dat ze over je praten – jij kunt het toch niet horen – of om je lachen – waarom kijken ze steeds mijn kant op – dat jij er gewoon niet bij hoort. Ja en de wereld van de horenden gaat er gewoon van uit dat jij het ook wel verstaat en begrijpt, als je het zelf niet bent kun je je niet echt inleven in wat is het om doof te zijn. Vaak horen mensen het dan ook nog aan hoe je praat – zoals die man die bij Jezus werd gebracht doof was en gebrekkig sprak – hij had wel praten geleerd maar niet door te horen en dus was het meteen te horen en was hij slecht te verstaat: wat praat die meneer gek!! Ben je al doof, doe je je best je verstaanbaar te maken, doen ze net of je gek bent – dat zeggen we tegenwoordig niet meer natuurlijk, maar nog steeds worden mensen die doof zijn of blind, of lichamelijk beperkt b.v. spastisch, behandeld als verstandelijk beperkten. Wat het nog moeilijker maakt allemaal, voor jezelf, voor ouders van een doof kind… en als in de kerk zulke dingen ook gebeuren, wordt het wel erg verdrietig en moeilijk.

Gemeente, het was daarom een kreet diep uit de ellende, van die man en van familie en vrienden die hem hadden meegenomen naar Jezus: Heer, doe er wat aan, alstublieft!! Geweldig hoe de Heiland deze man serieus nam, hem voor vol aanzag en behandelde. Misschien is dat u niet zo opgevallen, maar er staat om te beginnen dat Jezus de man apart neemt, weg bij de massa vandaan, en dan met de man als het ware in gesprek gaat door gebarentaal: “hij stak zijn vingers in diens oren, raakte met speeksel zijn tong aan, sloeg zijn blik naar de hemel en zuchtte diep (wat je kunt zien aan iemand als hij zucht)” Jezus deed meer dan ze hadden gevraagd: Heer, wilt u door handoplegging hem genezen. Het was beeldtaal voor deze man: alleen kracht van boven, kracht die Jezus verwachtte  van zijn Vader, kan dove oren openmaken en zorgen dat deze man weer goed kan praten. Dan volgt niet een lange preek maar een kort bevel, één woord maar: Effata= ga open! Waarop het wonder gebeurt: meteen gingen zijn oren open, zijn tong kwam los en hij kon
normaal spreken – er ging een wereld voor hem open die tot dat moment afgesloten was. Ineens stond hij midden in het gewone leven, kon hij meedoen: horen, praten, zingen….

Kijk en daarmee vult Jezus weer een van die profetische puzzelstukjes in die samen de figuur vormen van de Messias, de redder van zonde, ziekte, gebrokenheid, eenzaamheid. Zoals Jesaja daarover profeteerde, in dat machtige hoofdstuk over de woestijn (beeld van verdorring, isolement, eenzaamheid) die weer tot bloei komt door levenwekkend water. Later geeft Jezus het mee aan leerlingen van Johannes de Doper als die aan hem twijfelt; vertel maar wat je gezien en gehoord hebt: blinden kunnen weer zien, doven weer horen… en nog meer; verlamden die weer lopen, doden die weer leven, goed nieuws voor armen..

Het begin was er….Jezus liet zien wat er gaat gebeuren als hij het voor het zeggen heeft…dus alle reden de moed erin te houden want omdat hij overwonnen heeft en zijn werk zal afmaken gaat het goed komen…er komt een eind aan alle handicaps, alle beperkingen. Tot dan toe zullen we elkaar een plek gunnen, mag iedereen er zijn met zijn of haar eigen
mogelijkheden en ook met zijn of haar beperkingen, zullen we elkaar tot een hand en een voet zijn en ook tot oor en oog – wat ik niet kan kun jij juist goed niemand is overbodig. Als ouderling of diaken mag je ook daarop letten en dat stimuleren…kijken of iemand over het hoofd wordt gezien, of iedereen zich thuis kan voelen en zichzelf kan zijn, mee kan doen. En vooral: of u en jij en ik wel oren hebben naar God, en voor elkaar, uit een liefdevol hart. Laten we elkaar aansporen te horen wat Gods Geest, via de bijbel, tot ons als gemeente zegt. En ervoor op te passen dat niet die goede boodschap aan dovemansoren wordt gezegd.

2. Effata! dan krijgt een mens weer oren naar God

We gaan een tijd tegemoet waarin geen lichamelijke beperkingen en psychische beschadigingen meer een mens blokkeren, communicatie verstoren, het leven verzuren. We geloven dat er een nieuwe aarde komt waarin niemand meer zal zeggen ‘ik ben ziek’ en waar geen verdriet meer zal zijn, of pijn, of dood, en iedereen perfect zal kunnen horen, zonder dat geluid door merg en been gaat, ook zonder dat we allerlei wanklanken, nare verhalen, schunnige taal, vloeken, te horen krijgen – want je weet niet wat je hoort vaak, je staat met je oren te klapperen, je gelooft je oren niet, en gelukkig hoor je ook niet alles. Geweldig dat ook wie nu zelfs met de beste technieken zijn gehoor moet missen, straks niet weet wat hij/ zij meemaakt: er gaat echt een nieuwe geweldige wereld voor ze open!

Maar, gemeente, er is nog een dieper en groter wonder, een diepere laag in dit wonder. Want de bijbel moet meer dan eens ons mensen….juist Gods eigen volk, en dus ons ook, met pijn in Gods hart verwijten dat wie wél oren heeft, er niet mee hoort, niet echt luistert.  Dat mensen hardhorend zijn geworden, doof voor de goede woorden van God, doof voor de goedbedoelde waarschuwingen van de Here: ze stoppen hun oren dicht of draaien ze weg. Ik denk ook aan de spiegel die Jacobus ons voorhoudt in zijn brief: wie de boodschap hoort en er niets mee doet, is als iemand die zichzelf in de spiegel bekijkt en meteen daarna is vergeten hoe hij eruit zag –zodat je niets aan jezelf doet laat staan verandert, zodat je niet je bekeert.

Waar je ook helaas op stuiten kan als ambtsdrager, dat je stuit op wel zeggen maar niet doen, of op een muur van afweer en verzet, dat het wel lijkt of je praat tegen dovemansoren. Wat ook onze voorgangers al is overkomen, zoals profeten, apostelen, en Jezus zelf ook. Daar wil de Heer je op voorbereiden, en je bij helpen en bemoedigen: Ik ben met je, Ik ga mee, en Ik zal je de woorden in de mond geven, en vooral: mijn liefde in je hart. Wees niet bang.
Ja, en begin vooral zelf altijd met luisteren, eerst naar je Zender, en dan naar je broer of je zus naar wie de Heer je stuurt….weer Jacobus: “ieder mens moet zich haasten om te luisteren, maar traag zijn om te spreken, traag ook in het kwaad worden”- misschien een les om voorin je agenda of afsprakenboekje te zetten, en boven je computerscherm – een goede en nodige les voor een ouderling en voor een kerkenraadsvergadering, maar net zo goed voor u en jou.

En dan mogen we van de Here het wonder vragen en ervaren van open oren. Jesaja die bij zijn volk stuitte op veel hardhorendheid en hardnekkig verzet, en die daar harde woorden over moest spreken en Gods straf over moest aankondigen, mag toch ook verder kijken en aankondigen dat het veranderen zal: “doven zullen Schriftwoorden horen”,
stond in onze vorige vertaling, de NBV heeft: “op die dag zullen doven kunnen horen hoe uit een boek wordt voorgelezen”, terwijl ze zich juist doof hielden en God lieten praten. Het was ook het verdriet van de Here Jezus toen Hij kwam met het geweldige nieuws dat Hij de beloofde redder was, de Messias, die het koninkrijk van God op aarde zou brengen. Maar toen zijn eigen volk Hem niet blij begroette en zelfs in meerderheid de oren dichtstopte.

Er staat dat Jezus toen Hij die dove aanraakte om hem zijn gehoor terug te geven, zuchtte. Dat zal ermee te maken hebben gehad dat het een teken was voor die dove dat Jezus bad. Maar uitleggers zeggen dat het woord voor zuchten in het Grieks altijd wordt gebruikt voor ‘verdrietig zuchten’; zo komt het ook een aantal keren voor in het NT, als iets van ‘klagen’. Dan mag je er de klacht in horen doorklinken dat Jezus eigenlijk is gekomen voor iets anders dat veel belangrijker is: dat al die mensen hun gezonde oren niet gebruiken om echt naar Jezus te luisteren en in Hem te geloven…dat zelfs zijn eigen leerlingen nog zo slecht van begrip zijn, lees 8: 18: ‘jullie hebben ogen maar zien niet en oren maar horen niet” - en
wat zou de Here te zeggen hebben over u en jou en mij – luisteren we echt naar wat Hij zegt, en doen we er ook naar - of zijn ook wij nog zo vaak kortzichtig en slechthorend? Wat een verdriet voor onze God…wat moet de Here Jezus vaak zuchten over zoveel ongeloof. Wat luisteren we nog vaak slecht, vanuit onszelf, voor een ander, met een filter in onze
oren waardoor we horen wat we willen horen en wat ons niet aanstaat, weg selecteren.

Nou en dus is er een wonder nodig om die oren van ons en vooral ons hart, open te breken. Het wonder dat de bijbel een nieuwe geboorte noemt, het wonder van geloof en bekering. In de DL staat dat de H. Geest het gesloten hart opent,het harde zacht maakt, het onbesnedene besnijdt, en de wil vernieuwt – en dat het een groter wonder is dan de schepping en dan het opwekken van dode - wat zei de profeet ook al weer? “de wildernis zal jubelen en bloeien’. Wat is geweldiger dan mensen die geblokkeerd waren en zich gepantserd hadden naar God toe en naar hun medemensen toe, en die nu oren krijgen naar God en oren voor de naaste? Wat een kracht zit er in de woorden van God, wat geweldig als je die zelf mag horen en ze ook mag doorgeven aan anderen, daar gehoor voor mag vragen, en er gehoor voor vindt. Gelukkig zijn zij, zegt Jezus zelf, die naar het woord van God luisteren en ernaar leven. En we worden steeds weer wakker geschud: wie oren heeft moet horen wat de Geest zegt.

3. Effata! dan komen heel veel tongen los!

Het gaat vaak samen: doof zijn en ook niet of niet goed, niet verstaanbaar, spreken. Jezus raakte de oren en de tong van die patiënt aan, en hij kon horen en ook goed praten. Dat is ook geestelijk het geval: als je hart en oren open gaan voor God, komt ook je tong los. Wie gelooft dat Jezus de beloofde is, door God gestuurd, dat hij je totaal kan genezen, die kan dat niet voor zich houden: ik zwijg niet over uw goedheid, maar getuig van uw trouw en uw hulp (Psalm 40); wat je gehoord van de Heer dat wil je doorvertellen. Ja toch? of niet soms? Nog steeds zijn er dove mensen, eenzame mensen, mensen in hun eigen wereldje, ook veel die naar alle kanten open staan en midden in het leven staan, maar doof en dicht voor God. Mensen ook die genoeg te praten hebben maar niet over God laat staan aan het adres van God.
Maar eens klinkt het een voor goed: Effata, Ga open. Dan gaat voorgoed Gods wereld open. Toen Jezus die dove had genezen en hij ook weer normaal kon spreken, was iedereen die dat merkte, diep onder de indruk: alles wat hij doet is goed, die Jezus geneest Gods beschadigde schepping, het wordt door Hem weer zoals het was in het begin: Wat goed, wat Jezus doet. Dan gaat die profetie compleet in vervulling: “gejuich en vreugde trekken de stad binnen, gejammer en verdriet vluchten eruit weg”. Wat fijn om te horen…en naar uit te kijken.