Uit het evangelie volgens Johannes

Een bijzondere bruiloft te Kana (1)

Het is een oude Bijbeltekst, veelvuldig gebruikt voor huwelijksvieringen, maar waar gaat het over in 'de Bruiloft te Kana' het alombekende verhaal waar Jezus van water wijn maakt? We herlezen het verhaal...

Jezus, gast op het bruiloftsfeest die water in wijn kan veranderen, het is een mooi symbool en belofte voor een  smaak- en vreugdevolle toekomst van twee geliefden. Het verhaal van de bruiloft te Kana is een geliefde tekst voor huwelijksvieringen. Onverwoestbaar en terecht. Het is ook een wijd verbreid verhaal van Jezus als de grote wonderdoener die hier zijn eerste wonder verricht: water in wijn veranderen …
Wijd verbreid en geciteerd: te pas en te onpas, als mirakelgeloof of bij wijze van grap!?

Maar dat alles is nauwelijks de bedoeling van het verhaal over de eerste verschijning en openbaar optreden van Jezus. Er zit iets veel groters in verborgen. Het is om te beginnen allesbehalve een  toeval dat Jezus zijn eerste tekenwonder deed op een huwelijksfeest.
Een huwelijksfeest waarbij het bruidspaar niet of nauwelijks in het verhaal voorkomt, nota bene. Alleen de bruidegom wordt tegen het einde even genoemd, maar hij komt niet in beeld of aan het woord.

Verder in dat zelfde evangelie omschrijft Johannes 'Jezus als bruidegom' en zichzelf als zijn vriend.

Enkele hoofdstukken verder heeft Johannes het over het tafereel van Jezus met de Samaritaanse vrouw bij de waterput, die ons herinneren aan de verlovingstaferelen van Isaak en Rebekka, Jakob en Rachel, Mozes en Sippora uit het Oude Testament.
De Samariataanse heeft vijf manen gehad en die ze nu heeft haar zesde is haar man niet, bekent ze aan Jezus. Jezus gaat met haar in gesprek; Hij is a.h.w. de 7e man, de mensenzoon. En zeven is in de Bijbel het getal van de volheid. Hij zal de uiteindelijke vervulling van haar leven zijn. Hij is de ware Jakob voor de Samaritaanse vrouw.

We horen in het verhaal van kana over zes vaten, reinigingsvaten. Zij staan er voor de reinigingsvoorschriften voor alle gasten die naar het bruiloftsfeest komen. Maar zes is nog niet de volheid van de zeven. Zes – vaten- betekent ‘nog even en je zult Gods heerlijkheid zien. … vaten tot de rand gevuld veranderen in wijn overvloed van vreugde.

In het Oude Testament wordt de huwelijksbeeldspraak van oudsher gebruikt om de relatie van God met zijn volk ter sprake te brengen:

'Men noemt je niet langer Verlatene en je land niet langer Troosteloos oord,
maar je zult heten Mijn verlangen en je land Mijn bruid. Want de HEER verlangt naar jou en je land wordt ten huwelijk genomen. 5 Zoals een jongeman een meisje tot vrouw neemt,
zo zullen jouw zonen jou ten huwelijk nemen, en zoals de bruidegom zich verheugt over zijn bruid, zo zal je God zich over jou verheugen.'

Een huwelijk is een verbond tussen twee partners. Het is een beeld dat veel omhelst en het meest intensieve positief of negatief raakt: liefde maar ook haat; trouw en ontrouw, weglopen en terugkomen, woede en verlangen – waarbij er door alles heen toch het besef blijft dat mensen voor elkaar bestemd zijn en op elkaars liefde aangewezen. Het oerbeeld van een bruiloft is de bruiloft tussen Gods'volk (het Bijbelse Israël) en God.

Maar wat gebeurde er in Kana? De wijn raakte op.
Als ik dit voorval doortrek naar het leven, of naar het huwelijk, dan kun je dat vertalen  door b.v. te zeggen: ‘er zit sleet op’ of ‘de fut is er uit’; het is alles verwaterd …
De Relatie is lang niet meer wat het geweest is. De eerste liefde is ver te zoeken.
Dat zou je misschien ook van het geloof, op ons geloof kunnen betrekken. Hoe is het daarmee gesteld? Is daar ook de fut uit of is het ook verwaterd?
Welnu zo was het ook gesteld met de relatie tussen God en zijn volk, Israël.
De wijn was op; nota bene te Kana - in Kanaän - het land van wijn!
In het beloofde land met druiventrossen zo  groot dat één tros met twee verspieders aan een draagstok moest gedragen worden. En nu zitten ze zonder.

Waar is het beloofde land gebleven?
Wat is er van terecht gekomen?
Wat heeft Israël er van gebakken?
Wat brengen wij ervan terecht?

Hoe staat het er met ons en met deze wereld voor.
Materieel gezien is het hier voor de meesten - zij het voor lang niet allen – en dat beseffen wij nog vaak veel te weinig - nog wel het beloofde land, maar dat geldt slechts voor een heel klein stukje van deze wereld. Maar bovendien als het om de echte smaak en levensvreugde gaat, is het hier ook al heel wat anders.

Maar gelukkig, Jezus was daar, in Kana op de bruiloft op de DERDE dag! De derde dag, dat moet een lichtje doen gaan branden bij ons. Dat is een standaarduitdrukking in de Bijbel. De derde dag is de beslissende dag, de dag van omkeer, van nieuw begin, ja van de opstanding uit de dood.
 Een voorteken voor wat er staat te gebeuren te Kana in Kanaän.

Maar de eerste die iets onderneemt is de moeder van Jezus. Maria constateerde: ze zitten zonder wijn. Zij staat tussen de Messias, zijn leerlingen en het gezelschap op het bruiloftsfeest in. Zij bemiddelt tussen Israël en Jezus Messias. Later treedt zij nog eenmaal op onder het kruis. Daar wordt ze tot moeder van de leerling die Jezus liefhad gemaakt, en vice versa.

Johannes noemt nergens de moeder bij haar naam. Bij hem is ze enkel de moeder van Jezus.
Jezus zelf spreekt haar aan als ‘vrouw, wat tussen mij en u?
Hier op de bruiloft in Kana lijkt Jezus uitdrukkelijk uit de moeder-kind relatie te stappen. Hij verbreekt de natuurlijke gang der dingen, maar hij sticht tegelijk een nieuwe relatie. Hij wijst op een veel belangrijker band dan die van water of bloed. Hij verwijst naar het uur van de waarheid, als ik het zo mag zeggen. Het uur van zijn verhoging … het uur van vervulling: wat dat is staat hier te bezien: is het het uur van zijn verhoging aan het kruis? Of het uur van zijn overgang uit deze wereld tot de vader. Of is het het uur  van het aanbreken van het koninkrijk Gods, het in vervulling gaan van de belofte voor het land?

Hoe dan ook, Maria lijkt onmiddellijk haar plaats te vinden in die nieuwe relatie en ze draagt de dienaren op om te doen wat Jezus gaat zeggen. Ze is niet gedegradeerd van moeder tot leerling, eerder gepromoveerd van bloedverwant tot geestverwant! Ze heeft als een van de eersten weet van de Messias die gekomen is als een belofte van toekomst voor heel het volk.

Daarin is zij een voorbeeld voor ons allen. In het feit dat ze begaan is met de penibele situatie van de bruiloftsgasten, de mensen te Kana en ermee tot Jezus gaat en in haar vertrouwen dat daaruit overtuigend spreekt.
De gemeente heeft behoefte aan vrouwen en mannen die de noden zien, er voor opkomen in vertrouwen op de Messias die alle leed en pijn heeft gedragen en zichzelf als brood en als Kana primeur wegschenkt aan mensen die Hem vragen.
Naast Maria waren er de bedienden.  Zij zullen niet op hun gemak zijn geweest met de wijn die op raakte. En dan komt daar een van de gasten zeggen dat ze de reinigingskruiken moesten vullen met water. Zes stenen vaten … van twee à drie metreten, dat is zo’n 100 liter per stuk. Niet evident, allerminst voor die tijd. Zij beschikten niet als wij over water dat, als je de kraan opendraait, er in volle stralen uitloopt. Met kruiken moesten ze naar een bron lopen in het dorp. Vele keren over en weer. Terwijl ze evengoed konden zeggen: dat is mijn taak niet. Maar echte dienaren, diakenen (staat er letterlijk) hebben het ervoor over. Ze doen wat hun hand vindt om te doen. Praktisch, concreet, dienend. En zonder het zelf te weten of te beseffen werken ze mee aan het wonder.. Martha, de zuster van Lazarus is er een sprekend voorbeeld van in het Joh. evangelie. Zij wilde daar zijn waar de Messias was. Hem dienen is: daar zijn waar Jezus was, waar Hij kwam om te delen en te helen en leven te brengen. Hem dienen wil zeggen in zijn spoor volgen; dan wordt water wijn. En dat is niet slechts een zaak van de diakenen in onze gemeente - zij zijn slechts de voortrekkers – maar voor een ieder van ons.

Zes stenen watervaten moesten gevuld. Dat is zeven min één. In zes dagen schiep God de hemel en de aarde.  Zes dagen hebben wij gekregen om Jezus te volgen en te dienen onder zijn gasten. Zes dagen om water in wijn te veranderen. De zevende dag, de dag dat God rustte, de dag van alle dingen nieuw, de dag der belofte, de vervulling van de wereld tot beloofde land, staat nog uit. Dat uur is nog niet.
Maar Jezus zorgt er voor dat het feest, de vreugde voort kan gaan tot op dat uur, het grote bruiloftsfeest. Hij is het ware brood, de ware wijn des levens. Hij schenkt de beste wijn, want het gaat God om het ware geluk van mensen. Met minder neemt Hij geen genoegen.

Het wonder in Kana vertelt in beginsel, in principio wie Jezus is en waartoe Hij is gekomen: om leven en overvloed, liefde en vreugde te zijn voor en te schenken aan alle bruiloftsgasten, en wie wil daar niet bij zijn?

Het wonder in Kana zet ons op weg naar het beloofde land. Het water markeert in het Oude Testament en in de doop de scheiding tussen woestijn en beloofd land, dood en leven.
Nà het water (denk aan het volk komende uit de woestijn) komt men aan bij de wijn (de druiventrossen). Daar is het beloofde land, het Koninkrijk van God.
Het beste is voor het laatst bewaard.
Het echte feest moet nog beginnen.
Maar de tekenen zijn er al. Ze moeten wel worden verstaan en gedaan.
In het Bijbelse Israël, in de kerk en samen met allen die van deze wereld een betere plek willen maken, waar mensen elkaar lief hebben, voor elkaar zorgen, met elkaar delen en elkaar vergeven.


Een bijzondere bruiloft te Kana (2)

Het wonderlijke verhaal van Jezus die water in wijn verandert speelt zich af op een bruiloft. Dat is het decor. De bruiloft in de bijbel is het beeld voor de eeuwige vriendschap tussen God en mens. Met God als de bruidegom en de mensheid als zijn bruid. En natuurlijk moet de liefde van twee kanten komen, maar in de bijbelse verhalen over dit huwelijk blijkt de bruidegom degene die de relatie in stand houdt. Zo mooi zegt Jesaja het: ‘Ik noem je ‘mijn welgevallen’ en ‘mijn gehuwde’. Ik zal je nooit in de steek laten.

Dat is het decor, dat vast staat als een huis. Het huwelijk is gesloten. Niet voor niets laat Johannes het optreden van Jezus beginnen op een huwelijksfeest. Het gaat in het geloof om de liefde van God voor de mensen en om onze reactie daarop. En om het feest wat wij met elkaar bouwen.

Maar dan. Er is gebrek aan wijn. Zoals er in het leven gebrek kan zijn aan van alles. We weten daar allemaal van. Is het niet bij jezelf dan wel bij een ander. Het tekort aan wijn staat voor de dreiging dat het feest van het leven in het water valt. Mensen lopen vast in hun werk.

Mensen lopen vast in hun ziel. Relaties verbleken. Mensen worden ziek, worden oud, gaan dood. Er is gebrek aan wijn.

Er staan ook zes grote stenen vaten met water. Bedoeld voor het wassen van de handen en de pannen. Er is een hoop dat het leven van mensen vies maakt. We maken vuile handen, bewust of onbewust.

En zelfs het water dreigt op te raken. De vaten zijn half leeg. Hoe moet het verder met het feest?

Maria heeft het in de gaten. Ze voelt zich blijkbaar verantwoordelijk voor de voortgang van het feest, zoals zoveel moeders, en ze uit haar zorg bij Jezus.

Wat is de bedoeling van dat zinnetje: ‘ze hebben geen wijn’? Is het alleen een delen van zorg, of zit er ook de verborgen boodschap achter: ‘doe er wat aan’. Aan de reactie van Jezus te zien denk ik het laatste. Maria wil dat Jezus zorgt voor een mooi feest.

Zoals zoveel mensen verlangen dat God hun leven gaaf maakt en mooi. Vrij van zorg en ziekte. ‘Bewaar mij op de weg, geef mij gezondheid, maak mij beter, laat mij winnen bij deze voetbalwedstrijd, geef mij een leuke partner, maak mij gelukkig.’

Zo kan het blijkbaar niet gaan. Want Jezus neem afstand van zijn moeder en van haar verborgen vraag. ‘Is dat jouw zaak of mijn zaak?’ zegt hij. Jezus neemt hier op een bepaalde manier afstand van zijn moeder. Hij laat zich niet dwingen door iets wat zijn moeder wil.

Juist op dit feest van de relatie tussen God en mens en tussen mensen onderling, is het goed te bedenken dat ieder mens zijn eigen leven moet leiden. En dat je een ander nergens toe kunt dwingen. En ook God niet.

Die opmerking van Jezus komt verassend dicht bij mensen van nu. Groot geworden kinderen, komen los van hun ouders en zeggen: ‘Je kunt me niet meer dwingen om dit of dat te geloven. Je kunt me niet meer dwingen om jouw leven te kopiëren, en helemaal kun je me niet meer dwingen om jouw problemen op te lossen. En juist door die afstand, dat onderscheid komen mensen dichter bij elkaar.

Jezus neemt de vrijheid. Ook hij heeft gezien dat er geen wijn meer is. Maar hij helpt om zijn eigen manier, en op zijn eigen tijd. Zoals ook God zichzelf ‘Ik ben die Ik ben’ noemt. Ik ben er voor jullie, ik beloof jullie zelfs eeuwige trouw, maar laat mij dat op mijn manier doen.

Ook in de tijd neemt Jezus afstand: ‘Mijn uur is nog niet gekomen’. Maria lijkt een direkte oplossing te verlangen. Maar Jezus heeft geduld en neemt de tijd. Het kost soms veel tijd om het leven weer tot een feest te maken.

Maria lijkt het begrepen te hebben. Ze geeft het nu uit handen en laat Jezus zijn gang gaan. Er is vertrouwen, want ze zegt: ‘Doe maar gewoon wat hij zegt’.

Op zijn eigen wijze en eigen tijd gaat Jezus aan het werk. Jezus verandert water in wijn. Dat is de kern van het verhaal. Dat is de kern van ons geloof. Dat is Jezus ten voeten uit. Zo zal hij zijn roeping uitvoeren: Hij zal het feest in het leven van mensen door laten gaan. Hij zal ze helpen om zichzelf terug te vinden, hij zal ze vurig maken en warm, hij zal ze schoonmaken en vergeven, hij zal ze helpen om te zien, te lopen en te spreken.

En al die wonderen zullen een teken zijn. Teken dat wij mensen zelf ook een aandeel hebben in dat wonder. Dat we onze eigen verantwoordelijkheid hebben en houden.

Ik vind het mooi om het geloof als een kracht te zien, om het water in het leven te veranderen in wijn. Het bleke water in je eigen leven, in het leven van een ander omvormen in wijn. Zodat het feest kan doorgaan.

Jezus zal mensen teruggeven aan zichzelf, hun zonde vergeven en hen weer op weg helpen. Hij zal mensen teruggeven aan een ander mens, angst en haat wegnemen, zodat mensen weer verder kunnen.

Hij zal mensen teruggeven aan God. Zodat ze zelf weer verder kunnen.

Is het dan toch iets wat God voor ons regelt? Zonder dat wij er een aandeel in hebben? Gaat het wonder buiten ons om? Volgens mij is dat in geen van alle wonderverhalen van Jezus het geval. Altijd gaat het erom dat mensen meewerken en meegeloven in het wonder.

Dat zien we ook zo mooi terug in het verhaal op die bruiloft. Het wonder voltrekt zich met behulp van allerlei mensen. Maria seint de bedienden in. De bedienden vullen de vaten. En de ceremoniemeester vertelt de bruidegom van het wonder. En de discipelen geloofden in Hem. Zo zijn er allemaal medewerkers die meehelpen aan het wonder.

Als echte Maria's leggen wij de gebrek van de wereld bij God neer. Als echte diakenen vullen we de leegheid en de gebreken van mensen aan. Als echte bedienden scheppen wij de wijn uit het vat En als echte ceremoniemeesters leggen wij onze dank en verbazing over het wonder neer bij God.

Is het nu mijn zaak of Jezus' zaak dat het water in wijn verandert? In het verhaal is het de zaak van Jezus. Maar wil het verhaal voor mij en voor u betekenis hebben dan moeten we het niet lezen als een grote tovertruc. Want een tovertruc gaat buiten mij om. Ik kan niet anders dan geloven dat God u en mij helpt om kleine wonderen in ons eigen leven te voltrekken.

 
Een bijzondere bruiloft te Kana (3)