1 Enige tijd later stelde God Abraham op de proef. ‘Abraham!’ zei hij. ‘Ik luister,’ antwoordde Abraham. 2 ‘Roep je zoon, je enige, van wie je zoveel houdt, Isaak, en ga met hem naar het gebied waarin de Moria ligt. Daar moet je hem offeren op een berg die ik je wijzen zal.’

3 De volgende morgen stond Abraham vroeg op. Hij zadelde zijn ezel, nam twee van zijn knechten en zijn zoon Isaak met zich mee, hakte hout voor het offer en ging op weg naar de plaats waarover God had gesproken. 4 Op de derde dag zag Abraham die plaats in de verte liggen. 5 Toen zei hij tegen de knechten: ‘Blijven jullie hier met de ezel. Ikzelf ga met de jongen verder om daarginds neer te knielen. Daarna komen we naar jullie terug.’ 6 Hij pakte het hout voor het offer, legde het op de schouders van zijn zoon Isaak en nam zelf het vuur en het mes. Zo gingen zij samen verder. 7 ‘Vader,’ zei Isaak. ‘Wat wil je me zeggen, mijn jongen?’ antwoordde Abraham. ‘We hebben vuur en hout,’ zei Isaak, ‘maar waar is het lam voor het offer?’ 8 Abraham antwoordde: ‘God zal zich zelf van een offerlam voorzien, mijn jongen.’ En samen gingen zij verder.

9 Toen ze waren aangekomen bij de plaats waarover God had gesproken, bouwde Abraham daar een altaar, schikte het hout erop, bond zijn zoon Isaak vast en legde hem op het altaar, op het hout. 10 Toen pakte hij het mes om zijn zoon te slachten. 11 Maar een engel van de HEER riep vanuit de hemel: ‘Abraham, Abraham!’ ‘Ik luister,’ antwoordde hij. 12 ‘Raak de jongen niet aan, doe hem niets! Want nu weet ik dat je ontzag voor God hebt: je hebt mij je zoon, je enige, niet willen onthouden.’ 13 Toen Abraham opkeek, zag hij een ram’.die met zijn horens verstrikt was geraakt in de struiken. Hij pakte het dier en offerde dat in de plaats van zijn zoon. 14 Abraham noemde die plaats ‘De HEER zal erin voorzien’. Vandaar dat men tot op de dag van vandaag zegt: ‘Op de berg van de HEER zal erin voorzien worden.’

15 Toen sprak de engel van de HEER opnieuw vanuit de hemel tot Abraham. 16 Hij zei: ‘Ik zweer bij mijzelf – spreekt de HEER: Omdat je dit hebt gedaan, omdat je mij je zoon, je enige, niet hebt onthouden, 17 zal ik je rijkelijk zegenen en je zo veel nakomelingen geven als er sterren aan de hemel zijn en zandkorrels op het strand langs de zee, en je nakomelingen zullen de steden van hun vijanden in bezit krijgen. 18 En alle volken op aarde zullen wensen zo gezegend te worden als jouw nakomelingen. Want jij hebt naar mij geluisterd.’

19 Daarna ging Abraham terug naar zijn knechten. Samen gingen ze weer op weg naar Berseba, en daar bleef Abraham wonen.

Toen God aan Abraham en Sarah de geboorte van Izaäk aankondigde, lachte Sarah daar heimelijk om. Ze was namelijk ver over de vruchtbare leeftijd, en de voorspelling leek dan ook onmogelijk. Toen het kind echter geboren was, sprak ze: "God deed me lachen, opdat iedereen die het hoort met mij zou lachen".[4]

Abraham besneed zijn zoon Izaäk toen deze acht dagen oud was. Toen het kind niet langer gezoogd hoefde te worden werd door Abraham een groot feest gegeven.[5]

Izaäk was het enige kind van Abraham en Sarah

Izaäk was het enige kind van Abraham en Sarah. Toen Sarah zag dat Ismaël, het kind dat Abraham eerder bij haar slavin Hagar had verwekt, spottend om Izaäk lachte, drong zij er bij haar echtgenoot op aan Ismaël en zijn moeder te verbannen, zodat Izaäk de enige erfgenaam van Abraham zou worden.[6] Abraham twijfelde, doch God droeg hem op de wens van zijn vrouw in te willigen.

Jaren later stelde God Abraham op de proef. Hij droeg hem op zijn zoon aan Hem te offeren.[3] Abraham gaf gevolg aan dit verzoek en nam Izaäk mee naar de berg Moria.[7] Zonder tegenstand liet Izaäk zich door zijn vader vastbinden en als offer op het altaar leggen. Abraham nam zijn mes en hief zijn hand op om zijn zoon te doden, maar op het laatste moment verijdelde een engel deze daad. In plaats van Izaäk, offerde Abraham een ram, dat verstrikt was geraakt in dichtbij gelegen struikgewas

Abrahams beproeving (in vogelvlucht)

God beveelt Abraham zijn enige zoon te offeren

 • Het is in Abrahams leven wat rustiger geworden.
 • De Heere noemt Abraham opnieuw bij zijn naam.
 • Abraham krijgt de moeilijke opdracht zijn enige kind te offeren.
 • In Izak was ook de Messias beloofd! En nu moet hij dit kind van de belofte offeren.
 Dit lijkt met elkaar in strijd te zijn.

Abraham gehoorzaamt zonder enig tegenspreken

 • Hij bedenkt zich niet, wacht niet meer, maar maakt zich klaar voor de reis.
 • Hij zadelt zijn ezel, klieft hout voor het offer en neemt twee knechten mee.
 • Het is een ontzettend moeilijke opdracht. Hij moet zich aan de Heere leren
 overgeven, Hem gehoorzamen en op Zijn belofte vertrouwen.

Ze reizen naar Moria

 • Ze doen er drie dagen over, het is ongeveer twintig uur lopen.
 • Abraham gehoorzaamt God; hij gelooft God, Die Zelf heeft beloofd Zijn belofte te
 vervullen.
 • Abraham heeft geleerd niet meer op mensen te rekenen, maar zijn vertrouwen
 alleen op de Heere te stellen.

Abraham laat zijn knechten achter als hij de plaats ziet

 • De knechten blijven achter met de ezel.
 • Abraham zegt tegen hen dat hij de Heere gaat aanbidden.
 • Hij zegt dat ze samen terug zullen komen; Abraham weet niet hoe, maar zijn
 vertrouwen is op zijn God.

Izak vraagt naar het offer

 • Izak draagt het hout, Abraham het vuur en het mes.
 • De onvermijdelijke vraag: ‘Waar is het offerlam?’ Abrahams hart bonst…
 • De Heere geeft hem het antwoord op deze moeilijke vraag in het hart.

Abraham zegt dat God ervoor zal zorgen

 • Bij God is het altijd goed, want de Heere zal het voorzien, Hij zorgt ervoor.
 • Net als aan Abraham heeft de Heere ook aan jou beloofd dat Hij je God wil zijn. Dat
 heeft Hij al bij je doop gezegd. Als het dan heel moeilijk wordt, mag je toch Hem
 gehoorzaam zijn; Hij zal Zijn beloften vervullen. Dan mag je geloven dat God het
 plan voor je leven al kent, dat je altijd op Hem mag vertrouwen. Mensen kunnen
 teleurstellen, de Heere nooit!

Abraham maakt aanstalten om Izak te doden

 • Ze bouwen samen een altaar van hout en stenen. Izak laat zich rustig door
 Abraham vastbinden.
 • Wat een beproeving is dit voor Abraham; wat een pijn en verdriet.
 • Abraham heft het mes om zijn zoon te doden.

De Engel Gods weerhoudt hem

 • Abraham heeft Izak lief, maar zijn God en Vader heeft hij lief boven alles.
 • God noemt opnieuw Abrahams naam. ‘Strek uw hand niet uit!’ Bevrijding!
 • De Heere ziet dat Hij de eerste is in Abrahams leven.
 • God vraagt aan jou ook een offer, het offer van je hart. ‘Mijn zoon/dochter geef Mij
 je hart!’

Abraham offert een ram in plaats van Izak

 • De Heere heeft een plaatsvervanger gegeven.
 • Zo leed de Heere Jezus in onze plaats aan het kruis voor onze zonden.
 • De Heere maakt Zijn beloften waar!

Abraham geeft de berg een passende naam

 • ‘De Heere zal het voorzien’ noemt Abraham deze plaats.
 • Abraham geeft alles uit handen in Gods vaderhanden.

God belooft Abraham te zegenen en tot zegen te stellen

 • Abraham is gehoorzaam geweest in het geloof. De Heere zal hem rijk zegenen.
 • Als het zand, als de sterren, zal zijn nageslacht zijn!
 • In zijn zaad zullen alle volken der aarde gezegend zijn!

God geeft aan Abraham de opdracht geeft zijn enige zoon te offeren

 Een voorbeeld van een verhaal dat alleen goed begrepen kan worden vanuit de tijd en de cultuur waarin het geschreven werd, is het verhaal van Abraham uit het Oude Testament waarin verteld wordt dat God aan Abraham de opdracht geeft zijn enige zoon te offeren. God zei tegen Abraham (Genesis 22):

Ga naar het land Moria om daar je enige zoon, de jongen die je zo liefhebt, te offeren op een berg die ik je zal wijzen.
Abraham doet wat God vraagt. Vroeg in de morgen stond Abraham op, hakte het hout voor het offer, zadelde zijn ezel en ging met zijn zoon Isaak op weg naar de plaats die God genoemd had. Ook nam hij twee van zijn knechten mee.
Op de derde dag zag Abraham de plaats in de verte liggen. Hij zei tegen zijn knechten: ‘Blijf hier met de ezel. Ik ga met de jongen naar de berg daar, om te bidden. Daarna komen we terug.’
Abraham liet zijn zoon Isaak het hout voor het offer dragen. Zelf nam hij het vuur en het mes. Zo liepen ze samen verder.

Onderweg zei Isaak :‘Vader!’
‘Ja, wat is er mijn zoon?’.
‘We hebben nu wel vuur en hout, maar waar is het lam voor het offer?’
‘God zal zorgen voor een lam, mijn zoon’ antwoordde  Abraham.
En samen liepen ze verder.

Toen ze bij de plaats kwamen die God had aangewezen, bouwde Abraham een altaar, schikte het hout, bond Isaak vast en legde hem op het altaar, boven op het hout.
Maar, toen hij het mes pakte om zijn zoon te doden, riep een engel van de Heer uit de hemel:
‘Abraham, Abraham.’
‘Ja, ik luister’, antwoordde Abraham.
‘Raak de jongen niet aan’, zei de engel, ‘doe hem niets’. Nu weet ik dat je ontzag hebt voor God, omdat je zelfs bereid was mij je enige zoon te offeren.’

Toen Abraham om zich heen keek, zag hij een ram die met zijn horens vastzat in de struiken. Hij liep erheen, greep het dier en offerde het in plaats van zijn zoon.

Dit verhaal wordt vaak door niet-christenen (voor zover ze het nog kennen) met verontwaardiging geciteerd

Hoe kan een god van je vragen je kind te offeren, je enige kind nog wel? En zelfs gelovige christenen kunnen er door in verwarring raken. Hoe kan hun God zo wreed zijn?
Inderdaad: hoe kan een god zo wreed zijn? Die vraag en de daarbij opkomende verontwaardiging lijken vanuit hedendaags perspectief volledig gepast en zelfs een reden om je van die god af te keren. Maar die interpretatie berust op een niet-verstaan van het verhaal volgens de tijd en de cultuur waarin het verteld werd. Want, gehoord met de oren van die tijd, staat er iets heel anders. Dat wil ik graag uitleggen. 

Eerst een klein uitstapje maken in de geschiedenis

Een volk waarover in het Oude Testament vaak gesproken wordt, zijn de Phoeniciërs. In de Bijbel heten ze Filistijnen. Zij woonden aan de kust in een land dat nu Libanon heet en ze bevoeren alle havens van de Middellandse Zee. Zij stichtten zelf ook havens, zoals Carthago, waar zich veel Phoeniciërs vestigden.

De Phoeniciërs waren een rijk en welvarend volk. Ze leven nog voort in drie woorden uit onze taal: fonetisch, purper en bijbel.
De Phoeniciërs waren de uitvinders van het phonetische schrift, een manier om klanken weer te geven met abstracte tekens,  zoals de letters uit het alfabet in onze schrijftaal. Het woord ‘fonetisch’ waarmee wij onze schrijfwijze typeren, is een verbastering van ‘Phoenicisch’.

Van de Phoeniciërs hebben we ook het woord ‘purper’. Zij hadden ontdekt hoe je de kleurstof purper kon bereiden uit de purperslak. Die kleurstof was duur en genoot groot aanzien onder de volkeren langs de Middellandse Zee, en dat aanzien is de oorzaak van de purperen kleur van het kalotje en de sjerp van de kardinalen uit de Rooms-katholieke kerk.
Er was een Phoenicische stad, Biblos geheten. Daar is het woord ‘bijbel’ van afkomstig. Het betekent oorspronkelijk gewoon ‘boek zoals in Biblos gemaakt’.

De Phoeniciërs hebben veel invloed gehad op de joodse cultuur, onder andere omdat de joden aan hun buurvolk de Hebreeuwse schrijfletters ontleenden. En ook omdat ze, net als de Phoeniciërs in Biblos, hun verhalen in een ‘boek’, een ‘bijbel’, opschreven.

Op één punt verschilden de joden principieel van de Phoeniciërs. Dat betrof het kindoffer

In de religie van de Phoeniciërs was het kindoffer zeer gebruikelijk. Er zijn berichten over massale offerpartijen waarbij soms honderden kinderen tegelijk aan Baäl, de Phoenicische god, werden geofferd. En ook in andere culturen waar het joodse volk in die tijd mee in contact kwam, was het kindoffer niet ongebruikelijk.

Het kind werd gezien als ‘onbezoedeld’, nog zonder zonde. Daarom werd het als middelaar naar de goden gezonden in tijden van rampspoed. Zo’n rein kind werd geacht bij de goden welkom zijn met zijn voorspraak.
Als in het verhaal over Abraham verteld wordt dat God van hem verlangt dat hij zijn zoon offert, dan is dat voor oren uit die tijd en die plaats niets bijzonders. Zo gaat dat, zo zijn de goden, zo doe je dat.

Het knappe en het bijzondere van dit verhaal is dat het diepe verontwaardiging oproept

Die verontwaardiging is naar mijn mening zelfs de opzet van het verhaal! Die wordt al meteen opgeroepen door de zin waarmee het verhaal opent:
Ga naar het land Moria om je enige zoon, de jongen die je zo liefhebt, te offeren, op een berg die ik je zal wijzen.
‘Je enige zoon, de jongen die je zo liefhebt’, staat hier nadrukkelijk al in de eerste zin, om juist het menselijke aspect op de voorgrond te plaatsen.
Treffend is de liefdevolle relatie tussen vader en zoon ook getekend als Isaak zijn vader vraagt waar toch het offerlam is:
‘Vader!’
‘Ja, wat is er mijn zoon?’.
‘We hebben nu wel vuur en hout, maar waar is het lam voor het offer?’
Abraham durft zijn zoon niet te zeggen wat de bedoeling is van hun reis. In het ontwijkende antwoord horen we de wanhoop van Abraham over wat hem te doen staat.

Dan komt, voor oren van die tijd, de geheel onverwachte ontknoping van dit drama:

De God van Abraham wil helemaal geen kindoffer! Voor toehoorders uit die tijd was dat de geheel onverwachte ontknoping van dit verhaal en daarmee ook de zin ervan. Dat was het nieuwe voor oren van die tijd.

Als wij dus in onze tijd verontwaardigd reageren op het verhaal van Abraham en Isaak, dan was die verontwaardiging precies de bedoeling van dit verhaal. Zoiets doe je niet! En de God van het joodse volk wil dat dus ook niet, zo wordt ons hier verteld.
Met dit verhaal wordt op een voor die tijd verstaanbare en invoelbare manier afscheid genomen van het kindoffer. De opgeroepen verontwaardiging wordt voor die tijd duidelijk verstaanbaar gericht tegen Baäl, de god van de Phoeniciërs, want die wil wel kindoffers. Van hen wordt elders in het Oude Testament verteld:

Het ergste was wel dat zij hun eigen zonen en dochters als offer aan hun god verbrandden. (Deuteronomium 12:31)
Als we het verhaal van Abraham en Isaak kunnen lezen als een actueel, knap verteld emotioneel protest tegen het kindoffer, krijgt het verhaal een geheel nieuwe betekenis.
Pas dan kunnen we gaan inzien dat dit verhaal behalve een ‘nee’ tegen het kindoffer ook een ‘ja’ bevat. Het ‘ja’ betreft het ‘luisteren’ van Abraham,  nadat hij bij zijn naam genoemd is.

Over dat ‘luisteren’ zullen zich overigens twee heel verschillende opvattingen ontwikkelen binnen de joodse cultuur. De ene stroming zal dat uitleggen als onvoorwaardelijke gehoorzaamheid aan de wetten van Mozes. De andere stroming zal het uitleggen als een luisteren met het hart, als een totale openheid, waardoor een ander soort ‘verstaan’ van de werkelijkheid mogelijk is, waardoor zelfs ‘het koninkrijk op aarde’ zichtbaar wordt. Die tweede stroming zal onder andere uitmonden in de gnostiek.
Die tweede stroming is overigens altijd binnen de joodse religieuze traditie blijven bestaan, tot op de dag van vandaag, ook al heet ze daar niet gnostisch.