Here, leer ons bidden

Een belangrijke vraag die ons bezig kan houden is: hoe je het best catechisatieonderricht kan geven. We moeten daarbij niet denken aan het kerkelijk onderwijs aan de jeugd der gemeente, maar het is een soort voorbereidende belijdeniscatechisatie voor een niet-gelovige die wil overkomen naar de Christelijke kerk.

Catechese = Catechisatie

Catechisatie is geloofsonderwijs dat gegeven wordt aan de jongeren, meestal vanaf 12 jaar in de gemeente. Tijdens de catechisatie-uren krijgen de jongeren onderwijs over de bijbel, de geloofsbelijdenis en de catechismus. De vorming van de jongeren en hun positie als kinderen van God hier midden in de wereld zijn hierbij een belangrijk gespreksonderwerp. Het gaat niet om kennis op zich, maar om het leven als kind van God, om uiteindelijk te komen tot een publieke keuze voor God, de openbare geloofsbelijdenis.

Onderwijs in de Bijbel en Geloof

Onderwijs was in Israël niet het privilege van een bepaalde kaste of stand; wel waren er natuurlijk meer en minder ontwikkelden. Maar omdat de bron van het volksleven, de godsdienst, een zaak van allen was, was er in Israël geen diepe kloof tussen geletterden (priesters) en gewone mensen. Ook was elk Israëliet in de gelegenheid om hogerop te komen: de herder Amos bijv. staat in dat opzicht niet achter bij profeten uit hogere, meer ontwikkelde kringen.

Scholen had Israël niet. De profeten-verenigingen waren geen scholen maar wel middelpunten, van waaruit het godsdienstig leven een krachtige stoot ontving. De opvoeding was voor zover wij weten helemaal een zaak van de ouders (vgl. het artikel Kinderen). De priesters en de in het land verstrooide Levieten onderwezen de wet (Lev. 10:11; 2 Kron. 17:7vv); Hag. 2:12vv). De jaarlijkse feesten en de openbare voorlezing van de wet op het Loofhuttenfeest van elk zevende jaar sedert Josia werkten krachtig mee aan de vorming van het volk.

Bij samenkomsten aan de poorten spraken leraren van de wijsheid met elkaar. Ouderen deelden elkaar hun levenswijsheid mee en bespraken onderling de belangrijkste levensvragen, terwijl de jongeren luisterden. Soms gebeurde het dat een leraar een kring van leergierigen om zich heen verzamelde en zijn onderwijs en vermaningen richtte tot hen.

Natuurlijk kon niet elke Israëliet lezen en schrijven (Jes. 29:11 v). Velen konden alleen groot en duidelijk schrift lezen (Jes. 8:1). Toch moet de lees- en schrijfkunst reeds vroeg tamelijk algemeen zijn geweest, want zegelringen kwamen veel voor (Gen. 38:18); (Ex. 28:11,21,36); Een willekeurige jongen kon de 77 namen van de vorsten en oudsten van zijn stad opschrijven (Richt. 8:14). Kunnen schrijven was bij jongens normaal (Jes. 10:19).

Het voornaamste kanaal van kennis en beschaving was, ook toen er al literatuur bestond, de mondelinge overlevering. Het probleem met boeken was dus niet zozeer het (niet) kunnen lezen, maar het gebrek aan boeken in een periode waarin ze nog niet gedrukt konden worden. Bij de profeten vinden wij vanaf de tijd van Jeremia bewijzen van een grotere belezenheid.

De ontwikkeling nam een nieuwe vlucht na de ballingschap. Ezra baseerde het godsdienstig leven op de geschreven wet en er ontstond een stand van schriftgeleerden (zie artikel). Maar omdat de studie van de wet meer en meer het werk van de stand der geleerden werd, ontstond er een scherpere tegenstelling tussen de geestelijke aristocratie van de schriftgeleerden en het volk (Sir. 38:25-39:15) die met de tijd sterker werd (Joh. 7:49); (Hand. 4:13).

Schriftgeleerden gaven hun onderwijs gratis. Maar ten tijde van Herodes de Grote werd in de school te Jeruzalem door een portier een entreegeld van de toehoorders geheven. Leergierige Joodse jongens hadden echter veel gelegenheid om zich de ontwikkeling van hun leermeesters eigen te maken. Dit onderwijs voorzag in het gebrek aan echte scholen. Nog altijd was de vorming van de jeugd de bijzondere taak van de ouders (2 Tim. 1:5; 3:15) of, als er geld was, van slaven (Gal. 4:2) of andere leraren..

Jongens bleven onder dit toezicht totdat zij rijp waren voor het onderwijs van een schriftgeleerde. Hogere ontwikkeling kreeg men alleen door deze schriftgeleerden, zodat de hele cultuur een religieus karakter hield. Wel was de inhoud van de studie sedert de Griekse overheersing ruimer geworden. In de hogere standen hoorde een zekere mate van Griekse beschaving erbij, maar bij de Palestijnse Joden bleef toch kennis van de wet de hoofdzaak. De kennis van vreemde talen en van de Griekse literatuur konden ook slaven bezitten; maar deze kennis werd in vergelijking met kennis van de wet weinig gewaardeerd.

Volgens de Talmoed wilde de hogepriester Jozua, een zoon van Gamla (bij Josefus: Jezus, zoon van Gamaliël of Gamala, in alle steden van Palestina jongensscholen oprichten. Door de korte duur van Jozua’s hogepriesterschap bleef deze poging zonder resultaat. Over de synagogen

Een stukje geschiedenis

Het was altijd de vaste overtuiging dat het van groot belang is dat jongeren de globale inhoud van de Catechismus uit het hoofd leren. Ik ben mij ervan bewust dat ik met deze bewering veel jongeren niet mee heb en dat ik in onze tijd van computers en encyclopedieën het tij eveneens tegen heb. Niettemin handhaaf ik deze stelling: je moet de Catechismus kennen en ondertussen natuurlijk ook goed begrijpen. Daarbij is wezenlijk van belang het gebed dat de Heere je de inhoud van de woorden doet beleven.

Nodig?

Waarom is het zo belangrijk om de Waarheid van Gods Woord in je hoofd, je herinnering, te zetten? En dan zo vast erin dat je het je leven lang niet meer vergeet? Om een drietal redenen:

Als je wilt leven, moet je persóónlijk eten en moet je dat eten ook persóónlijk verwerken, verteren, in je op nemen. Dit geldt van de Waarheid van Gods Woord ook. Wil je die verstaan, dan moet je die in je innerlijk opnemen. Een middel daartoe is: uit het hoofd leren.

Om allerlei waarheden van Gods Woord paraat te hebben in een tijd - zoals ook wij heden ten dage beleven - met zoveel dwaalleer moet je die waarheden hebben overdacht en ook in de Heilige Schrift hebben nageplozen. Een middel om dit ordelijk te doen is het 'met begrip uit je hoofd leren' van de Catechismus.

Als God ons bekeert, gebruikt Hij vaak dingen die wij vroeger uit ons hoofd hadden geleerd ...

 Cat-ècheoo
Het woord 'catechismus' komt evenals 'catechisatie', 'catecheet' en 'catechese' van het griekse woord cat-ècheoo, wat betekent: van boven af naar beneden laten klinken. Het werd in het alledaagse grieks gebruikt om het onderricht in de eerste beginselen van een vak - van een timmerman, een leerlooier, enz. - aan te duiden. In dit griekse woord zit de betekenis dat het onderwijs met gezag komt.

Het is dus geen discussie, geen praatgroep, maar lering vàn iemand die verstand van zaken heeft, áán iemand die graag wat wil weten van het desbetreffende vak.

Dit geldt voor catechisatielessen eveneens, maar dan vanuit het gezaghebbende Woord van God (door middel van Zijn knecht). Daarom gebruikt het Nieuwe Testament cat-ècheoo om aan te duiden het onderwijs in de godsdienst, de leer der Waarheid.

In I Korinthiërs 14 vers 19 heeft Paulus het over tongentaal. In die tijd maakte God wel eens gebruik van deze bijzondere gave van de Geest om iets van een verborgenheid te openbaren. Maar als iemand in de gemeente in een vreemde tong sprak, konden anderen hem niet verstaan als er tenminste geen uitlegger bij was. Welnu zegt Paulus: "Ik wil (liever) in de gemeente vijf woorden spreken met mijn verstand, opdat ik ook anderen mag onderwijzen, dan tienduizend woorden in een (vreemde) taal."

Dus catechisatie (onderwijs aan anderen) is veel belangrijker dan een bijzondere Geestes-gave (voor jezelf). Waarom? Omdat het onderwijs een belangrijk middel is tot zaligheid en zo dus ook tot Gods eer. Want Paulus weet dat het geloof komt uit het gehoor en het gehoor door het Woord Gods (Romeinen 10 vers 17).

Paulus wil beklemtonen dat het gaat over iets zeer bijzonders: het onderwijs in de leer van het Evangelie.

Wanneer Lukas zijn beschrijving van het Evangelie stuurt naar zijn vriend Theofilus, vertelt hij dat deze man al wel was onderwezen, maar nog geen zekerheid had. Dit onderwijs benoemt hij met hetzelfde woord cat-ècheoo.

De Catechismus

Waar komt de Catechismus vandaan zoals wij die hebben? We zeggen het zelf al, wanneer we er bij zetten: Heidelbergse Catechismus. Onze Catechismus komt dus uit Heidelberg en hij is niet de enige. Als er maar één Catechismus was geweest, hadden wij deze nadere aanduiding er immers niet bij hoeven te plaatsen.

In de tijd van de Kerkhervorming waren mannen als Luther en Calvijn er diep van doordrongen dat het van levensbelang was om de jeugd der gemeente te onderwijzen. Om die reden schreven ze lessen over de leer der Schrift: "Wat de Bijbel zegt over de hoofdpunten, die wij noodzakelijk moeten weten om zalig te kunnen worden." En deze onderwijzing (denk aan het griekse woord cat-ècheoo) werd Catechismus genoemd.

Nu beperkte de Kerkhervorming zich niet tot één land: ze was over vele landen verspreid en dus werden voor al die landen en talen zulke onderwijzingen geschreven. Luther schreef een eigen Catechismus, en wel een grote voor de oudere jeugd + volwassenen en een kleine voor de (jongere) kinderen. Calvijn schreef er in Genève ook één. Deze Catechismus van Genève is in onze Hervormde Kerk nog steeds één van de vier belijdenisgeschriften, naast de Nederlandse Geloofsbelijdenis, de Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels ...

Bedoeling

Elke Catechismus werd geschreven om de Bijbel en de daarin vervatte leer der zaligheid naar de jeugd toe te brengen; opdat je de Bijbelse Waarheid zou verstaan en onthouden. Zodat je uiteindelijk in de doolhof van leringen de juiste weg zou weten en staande kunt blijven in alle strijd en twijfel.

De bedoeling is dat jullie de Heilige Schrift leren verstaan, waarvan de apostel Paulus op zijn sterfbed tegen Timotheüs zegt: "Dat gij van kinds af de heilige Schriften geweten hebt, die u wijs kunnen maken tot zaligheid, door het geloof dat in Christus Jezus is" (II Timotheüs 3 vers 15).

De Heidelbergse Catechismus

Waarom hebben wij als Nederlandse Kerk een Catechismus uit Duitsland? Dat is menselijk-toevallig geschied. God echter heeft de dingen zo geleid; en dat in Zijn bijzondere goedheid!

Waarom schrijf ik dit zó? Omdat van al die verschillende Catechismussen uit de dagen van de Kerkhervorming de Heidelbergse Catechismus één van de beste is. En dat is in de ruim 400 jaar van zijn bestaan ruimschoots bewezen ook.

We hebben dus van de Heere een bijzonder boekje gekregen, dat niet alleen een leerboek is geweest, maar ook - terecht! - een belijdenisgeschrift is geworden.

Frederik III de Vrome

Deze Catechismus is op de volgende manier ontstaan: van het kleine keurvorstendom De Paltz werd de zeer godvrezende Frederik de Vrome vorst. Hij was bewogen met zijn jonge onderdanen. Hij bestreed de roomse leer en wilde ook de dwalingen die in de Lutherse Kerk waren achtergebleven, niet in zijn rijk toelaten.

Hij schrijft in een voorrede op de Catechismus dat hij had bevonden dat er geen gering gebrek was in het onderwijs van de jeugd, omdat die alom zowel in de scholen als in de kerken van zijn vorstendom zeer achteloos en voor een deel in 't geheel niet onderwezen werd in de leer; in ieder geval niet uit een goede Catechismus. Een ieder deed in het onderwijs maar wat hem goed dacht. Daaruit vloeide voort dat zijn jonge onderdanen opgroeiden in grove onrechtzinnigheid, zonder Godsvreze en kennis van Zijn Woord. Daarom zag hij het als de voornaamste taak in zijn regering hierin verbeteringen aan te brengen door onjuiste leringen af te schaffen. Daarom liet hij in het Duits en in het Latijn een Catechismus opstellen. Daarmee zou niet slechts de jeugd in de Christelijke leer en in de godzaligheid onderwezen worden, maar ook de predikers en de schoolmeesters zouden daarmee een goed formulier en een zuivere maatstaf hebben om de jeugd te onderwijzen.

De Godzalige keurvorst schrijft erbij dat hij wenst dat deze Catechismus ook van de kansel zal worden ingescherpt in de gemeenten en dat een ieder dienovereenkomstig zal leven. Letterlijk eindigt hij zijn voorwoord als volgt: "Met ongetwijfelde hoop en vertrouwen, wanneer de jeugd van 't begin af in Gods Woord zo met ernst onderwezen en opgevoed wordt, dan zal de Almachtige ook verbetering des levens, tijdelijke en eeuwige welvaart verlenen en doen ervaren."

Catechese - Onderwijs in onze tijd

Veel hedendaagse verkondigers vinden het nog niet zo gemakkelijk om dit catechetisch onderwijs te geven als eerste kennismaking met de Heilige Schrift. Augustinus schrijft naar aanleiding van deze vraag een boekje genaamd De catechizandis rudibus, wat betekent: over het catechiseren van beginnelingen.

Hieronder volgt een bloemlezing uit dit prachtige boekje:

De voornaamste zorg is hoe we kunnen bereiken dat de leermeester zijn geloofsonderricht met blijdschap geeft. Hoe meer hij daar namelijk in slaagt, des te aantrekkelijker zal het zijn. Maar dat die opgewektheid er op het gewenste ogenblik is, wordt geschonken door Gods barmhartigheid.   We moeten beginnen bij de Schepping en dan in hoofdzaak de hele geschiedenis weergeven en vooral het einddoel in het oog houden: liefde uit een rein hart, uit een goed geweten en uit een ongeveinsd geloof. Alles wat vóór de komst van Christus is geschreven, is alleen maar neergeschreven om onze aandacht op Zijn komst te vestigen.

En wat is de voornaamste reden geweest van Christus' komst? Gods wens om onder ons Zijn liefde te tonen.Deze liefde moet je voor ogen stellen als het einddoel waarop je al je woorden richt. En wat je vertelt, moet je zó vertellen, dat je leerling al horende gaat geloven, al gelovende gaat hopen en al hopende gaat liefhebben.

En juist ook op Gods gestrengheid, waardoor de harten van stervelingen met heilzame vrees geslagen worden, moet de liefde worden opgebouwd. Het gebeurt namelijk uiterst zelden dat iemand Christen wil worden, zonder dat hij door de vrees voor God is getroffen. Dan biedt hij voor onze toespraak een bijzonder welkom uitgangspunt: de grote zorg die God voor ons heeft.

Ook moet behandeld worden het laatste oordeel, dat goed zal zijn tegenover de goede mensen, streng tegenover de slechte, rechtvaardig tegenover allen.

Nadat met afkeer en huivering de straffen van de goddelozen zijn vermeld, moet met verlangen gewag worden gemaakt van het Koninkrijk der rechtvaardigen, van de Hemelse Stad en haar vreugde.

De leerling moet gewaarschuwd worden tegen hen die de kerken lichamelijk vullen, maar die zich tot het kwaad wenden. Hij moet zich niet door dronkaards, gierigaards, bedriegers, dobbelaars, echtbrekers, hoerenlopers, toneelliefhebbers, afgodische geneeskundigen, bezweerders, sterrenwichelaars en voorspellers laten verleiden.

Aan het einde geeft Augustinus een voorbeeld, wat hij zelf zal zeggen, wanneer een heiden zich bij hem aandient met het verzoek om toegelaten te worden tot het eerste onderricht. Een paar voorbeelden uit Augustinus' catechisatieles aan een heiden:

U zoekt de ware rust die aan de Christenen na dit leven wordt beloofd, daarom zult u ook hier al te midden van de bittere moeilijkheden van dit leven de zoetheid en de heerlijkheid van die rust proeven, als u de geboden liefheeft van Hem, Die deze rust heeft beloofd.

U komt u toch niet bij de kerk van God aansluiten om daardoor enig tijdelijk voordeel te verkrijgen! Er zijn namelijk wel mensen, die zó Christen willen worden. Zij die zo doen, wanneer zij zich niet bekeren, zullen op het einde afgescheiden worden. En zij moeten zich niets voorspiegelen omdat ze met Gods graan op de dorsvloer van de kerk mogen liggen. Want in de hemelse Korenschuur zullen ze niet bij dat graan zijn, maar voor het vuur bestemd worden dat ze verdiend hebben.

De ware Christen echter heeft meer God lief dan dat hij voor de hel vreest. Ook al zou God tot hem zeggen: 'Leef maar altijd door in vleselijke genietingen en zondig maar zoveel gij kunt - gij zult niet sterven en in de hel geworpen worden, maar gij zult ook niet bij Mij zijn'. Dan zou hij daarvoor toch terugschrikken en helemaal niet zondigen, niet om niet terecht te komen in de hel, maar om Hem niet te grieven, Die hij zo liefheeft.

Dit alles overdenkende komt onwillikeurig het verlangen je meer en meer te verdeiepen in wat we eigenlijk geloven. Deze site biedt daartoe een mogelijkheid onder handbereik: Neem een beslissing en volg de catechese-lessen die je aantreft onder de knop

                                      Catechese - Catechisatie

Uitspraken om eens goed over na te denken

Als de dood god is, is God dood, maar als God god is is de dood dood. 
 
Als de duivel u niet slecht kan maken, zal hij proberen ervoor te zorgen dat u het altijd druk hebt. 
 
Als een zorg te klein is om haar tot een gebed te maken, is ze ook te klein om tot een last te zijn. 
 
Als God ons over rotsachtige wegen laat gaan, zorgt Hij voor stevige schoenen. 
 
Als het hart niet meer gelooft en hoopt, dan is de liefde nog de redding. (Willem de Merode) 
 
Als iedereen wist wat het gebed kan geven, zouden kniestukken een modehype zijn. 
 
Als ik kijk naar de wel zeer kleurrijke kerkelijke kaart van Nederland en de tegenstellingen bezie, schud ik mijn hoofd en denk: Er moet per ongeluk ergens een teamgeest zijn uitgedreven..... (Ivar van der Sterre) 
 
Als je met een verleiding in discussie treedt, ben je al een heel eind op weg om er voor te bezwijken. 
 
Als je niet kunt slapen ga dan geen schaapjes tellen maar ga met de herder praten. 
 
Als je om regen bidt, neem dan de modder voor lief. 
 
Als je van het evangelie alleen neemt wat je bevalt, dan geloof je meer in jezelf dan in het evangelie. 
 
Als men eens wist wat het gebed kon geven,
dan ging een ieder op zijn knieën door het leven! 
 
Als we ons leven op God richten, komen ook medemensen in beeld. 
 
Bent u zout of zoutzak? 
 
Bidden valt niet mee als de radio of de televisie aanstaat. 
 
Bidden verandert niet noodzakelijk de dingen voor u, maar het verandert u voor de dingen. 
 
Bij het tellen van onze zegeningen voelen we ons steeds rijk.
 Bij het tellen van ons geld valt de opbrengst vaak zwaar tegen! 
 
Bij sommige diensten laat de eindtijd lang op zich wachten. 
 
Bij sommige preken gaat de eindtijd gepaard met onrustige tijden. 
 
Breng je zorgen maar bij God, Hij is toch de hele nacht wakker. 
 
Broeder tegen zuster: "God heeft tot me gesproken, we moeten elkaar vergeven. Wat dacht je van een zoenoffer?". 
 
De Heer zal uw input en uw output bewaren. Psalm 121 : 8 op online-bible-cd-rom :-) 
 
De lamp op ons levenspad verlicht alleen onze volgende stap. 
 
De lieve vrede bewaar je meestal ten koste van de echte vrede. (Pieter Zwart) 
 
De maat van de liefde is liefde zonder maat. 
 
De manier waarop ik over God of mijn naasten spreek zegt vaak veel meer over mij dan over God of over mijn naasten. 
 
De mantel der Christelijke liefde dragen de meeste mensen strak dichtgeknoopt. 
 
De tijd heelt helemaal niks... Ze conserveert. Jezus heelt! (Adrian Plass) 
 
De waarheid maakt ons vrij, maar soms eerst misselijk. 
 
De wonden van het geweten sluiten zich alleen onder de tranen van berouw. 
 
De zonde houdt u van de bijbel af of de bijbel houdt u van de zonde af. 
 
Dit is de test om erachter te komen of je opdracht hier op aarde voorbij is:
Als je nog leeft, is die nog niet voorbij. (Richard Bach) 
 
Dit leven: stage lopen voor de eeuwigheid. 
 
Door vol te houden bereikte de slak de ark. (Spurgeon) 

Een dominee tegen collega: "Gek eigenlijk, ik val alleen maar in slaap tijdens de preken van anderen." 
 
Een herder kan zelf zijn kudde niet vergroten. Schapen brengen schapen voort. 
 
Een kaars geeft slechts licht als ze opbrandt. 
 
Een mens is nooit zo groot als op z'n knieën! 
 
Een mens staat pas stevig op zijn benen als hij op z`n knieën voor het kruis heeft gelegen. 
 
Een oud vrouwtje op haar knieën ziet vaak verder dan een theoloog op zijn tenen. 
 
Een schuld die groter zou zijn dan de liefde Gods bestaat niet. (Fjodor M. Dostojewski) 
 
Er is geen heilige zonder verleden en geen zondaar zonder toekomst. 
 
Evangelisatie hoef je niet te doen om in de hemel te komen,
wel om er een paar bekenden tegen te komen. (Ronald Hoogkamer) 
 
Gebed is dodelijk voor de duivel, en daarom haat hij het. (Michael Kimuli) 
 
Gebed zonder geloof is slechts een slag in de lucht. 
 
Geloof dat doodgewoon wordt, gaat gewoon dood. 
 
Geloof is om op te steunen, niet om anderen mee te slaan. 
 
Genade geneest, maar niet op recept. 
 
Gevouwen handen zijn sterker dan gebalde vuisten. 
 
God geeft de vogels voedsel maar werpt het niet in hun nest. 
 
God geve mij: gemoedsrust om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, moed om te veranderen wat ik kan veranderen en wijsheid om het verschil te weten. 
 
God heeft ons geen kalme reis beloofd, maar wel een behouden aankomst. 
 
God komt dikwijls op bezoek, maar meestal zijn we niet thuis. 
 
God staat boven de sterren. 
 
Gods weg is niet de makkelijkste, maar wel de mooiste. 
 
Goed gelovig is wat anders dan goedgelovig. (Bram Rheebergen) 
 
Goud en God. Als je de woorden spelt, verschillen ze maar één letter; dat wordt door u bepaalt. 
 
God vervult niet al onze wensen, wél al zijn beloften. 
 
Helaas zijn veel gelovigen in hun kerk of gemeente als een lamp van 100 Watt, terwijl ze thuis niet meer dan nagloeiende luciferkoppen zijn. 
 
Help me voor ogen te houden, Heer dat er vandaag niets zal gebeuren wat U en ik samen niet aan kunnen. 
 
Herinnert de duivel je aan je verleden, wijs hem dan op zijn toekomst. 
 
Het gebed is de sleutel van de ochtend en de grendel van de avond. 
 
Het geloof is als een vogel die al zingt voordat de zon op is. 
 
Het geloof is een stok om op te leunen, niet om anderen mee te slaan. 
 
Het is gemakkelijker om de duvel uit je lichaam te krijgen dan Calvijn uit je botten. (Anne van de Bijl) 
 
Het is net zo moeilijk om te horen zonder oren, adem te halen zonder longen als om christelijk te zijn zonder de Geest van God in je hart. 
 
Het is niet de kracht dat we nooit vallen, maar dat we telkens weer op mogen staan. 
 
Het is verbazingwekkend, wat er allemaal "toevallig" gebeurt, wanneer men begint te bidden! 
 
Het oude geeft verstarring.
Het nieuwe geeft verwarring.
Voor balans is een team nodig. 
 
Het probleem is niet dat de kerken gevuld zijn met lege banken,
maar dat de banken gevuld zijn met lege mensen. (Charlie Shedd) 
 
Het toppunt van eigenwaarde is; jezelf bekijken door de ogen van God. 
 
Het woord van God bewaar je niet in de boekenkast, maar in je hart. 
 
Hoe is het geregeld met uw jongstedagsvoorziening? 
 
Hoe meer vrucht de korenaar draagt, des te nederiger buigt de halm op de steel. 
 
Ik geloof in God zoals een blinde gelooft in de zon: niet omdat hij haar ziet, maar omdat hij haar voelt. 
 
In Gods winkel ligt alles op de onderste plank, je moet knielen om het te krijgen. 
 
In het leger van satan heerst de dienstplicht; het leger van Christus bestaat uit vrijwilligers. 
 
Is het gebed uw stuurwiel of uw reservewiel? 

Je kunt niet voorkomen dat er vogels over je heen vliegen, wel dat ze op je hoofd nestelen. Zo ook met verkeerde gedachten. 
 
Je zult inzien dat gebed een vorm van opvoeding is. (Fjodor M. Dostojewski) 
 
Jezus' wederkomst is niet te berekenen. Maar je moet er wel rekening mee houden. 
 
Kiezen heeft consequenties.
 Niet kiezen ook! 
 
Kruis of munt?............. (God of mammon?) 
 
Lawaai is een doordacht plan van de duivel.
Stilte is de zendtijd van de Heilige Geest. (Herman Boon) 
 
Lees de bijbel niet als een notaris, maar als een erfgenaam. (Ds A. van de Veer) 
 
Lofprijzing is niet alleen een vrucht van onze lippen, maar meer nog een levensstijl. 
 
Men moet niet van God verwachten dat hij oorlogen stopt; voel zijn liefde en breng die naar buiten, en soldaten zullen de wapens laten vallen. 
 
Mens: "God ik heb gebeden, gebeden en gebeden. Waarom antwoordt U niet?"
God: "Mens, Ik heb geantwoord, geantwoord en geantwoord. Waarom luister je niet?" 
 
Met Jezus leef je nooit aan de rand van de dood, maar altijd aan de grens van het leven. 
 
Min de stilte in uw wezen.
Min de stilte die bezielt,
zij die alle stilte vrezen,
hebben nooit hun hart gelezen,
hebben nooit geknield. 
 
Moed is vrees die gebeden heeft. 
 
Nadat het Woord vlees is geworden lijken honderden kerken en nominaties er gehakt van te willen maken. 
 
Na de eerste twintig minuten van een preek worden weinig zondaars meer gered. 
 
Niet met vuile handen aan tafel komen zegt moeder.
 God zegt hetzelfde als het om Zijn tafel gaat. 
 
Nooit is de Goddelijke landman zo dichtbij u als wanneer Hij bezig is met snoeien. 
 
Om de goedheid waaraan het ons ontbreekt te vervangen, hebben wij de beleefdheid uitgevonden, die er wel de schijn van heeft. 
 
Om het belang van het anker te beseffen, moeten we de kracht van de storm voelen. 
 
Om zijn doel te bereiken citeert de duivel zelfs uit de bijbel. 
 
Ongeloof: ongelofelijk jammer. 
 
Ongelovigen geloven het ongelooflijkste! (K.H.Miskotte) 
 
Ons geloof wankelt wel eens, maar Gods trouw nooit. 
 
Opwekking begint wanneer mensen stoppen over andermans zonden te praten en hun eigen zonden gaan belijden. 
 
Overvolle handen vouwen zich niet in gebed. 
 
Satan lacht om ons zwoegen, spot met onze wijsheid, maar beeft als wij bidden. 
 
Sommige gelovigen zijn als een hobbelpaard. Veel beweging maar weinig vooruitgang. 
 
Sommige mensen houden van evangelisatie. Die hebben een evangelisatiebediening.
 Sommige mensen houden ervan om te luisteren. Die hebben een pastoraatbediening.
 Sommige mensen houden alleen van zichzelf. Die hebben een zelfbediening. 
 
Sommige sprekers zijn zo blij met het eeuwige leven, dat de lengte van de preek er op gebaseerd is... 
 
Soms zou ik God willen vragen waarom Hij al die armoede, honger en onrecht toestaat als Hij er wat aan kan doen, maar ik ben bang dat God mij dezelfde vraag zou stellen. 
 
Sprekers dienen kort van stof en diep van inzicht te zijn.
Bij vrouwelijke gemeenteleden wordt dit minder gewaardeerd. 
 
Sterven is de ogen sluiten voor wat voorbij gaat, om ze te openen voor wat eeuwig blijft. 
 
Tekstverwerken: de bijbel in je leven toepassen. 
 
Te veel mensen verspillen hun leven met het lezen van de menukaart inplaats van deel te nemen aan het banket. 
 
Toeval is de god van hen die er geen hebben. 
 
Toeval is een pseudoniem dat mensen gebruiken als ze God niet willen zien. 
 
Twijfel in het donker nooit aan datgene wat God je in het licht liet zien. 
 
U kunt niet gelijktijdig op de Here vertrouwen en bezorgd zijn. 
 
Veel weten is veel vergeven. 
 
Vertel God niet (alleen) hoe groot je probleem is, maar vertel je probleem hoe groot je God is. 
 
Vertrouw op God, maar zet wel je fiets op slot. 
 
Voor vissers van mensen geldt geen vangstbeperking. 
 
Vrees klopte aan de deur, geloof deed open. Er was niemand. 
 
Waarom gaan we met onze vragen over het leven niet naar de ontwerper van ons leven? 
 
Wanneer de duivel ons steeds herinnert aan ons verleden, wordt het tijd dat wij hem herinneren aan zijn toekomst. 
 
Wanneer God een traan in uw oog geeft, wil Hij een regenboog in uw hart geven. 
 
Wanneer je overal een graantje meepikt, blijk je het Brood des Levens te laten liggen. 
 
Wanneer wij het licht niet zien wil dat nog niet zeggen dat het er niet is. 
 
Wanneer wij werken, dan werken wij; als we bidden, dan werkt God. 
 
Wat een spreker in diepte tekort komt, geeft hij er vaak in lengte bij. 
 
Wat er werkelijk toe doet is niet wat er 'met' ons gebeurt maar 'in' ons. 
 
Wat gaat er van de kerk uit, als de kerk uitgaat? 
 
Wat is geloof? Als je tegen mensen zegt dat de melkweg miljarden sterren bevat, geloven ze je. Als je tegen ze zegt dat een stoel nog nat is van het verven, moeten ze hem aanraken om te kijken of het waar is. 
 
Wat jammer dat mensen geen problemen kunnen ruilen. Iedereen weet namelijk hoe hij die van een ander moet oplossen. (J.S. Pasterkamp) 
 
Wat je aan Jezus geeft, ben je niet kwijt. 
 
Wat van een man is, is mannelijk. Wat van een vrouw is, vrouwelijk. Wat van de Heer is, is Heerlijk. 
 
Wees een levensgenieter! Hij stierf voor ons, laten wij voor Hem leven... 
 
We neigen er eerder toe een afkeer te hebben van zondaars dan van de zonde. 
 
Wie Jezus wil volgen moet Hem dan ook voor laten gaan. 
 
Wie met lege handen staat ... kan ze vouwen.
 God is nooit 'in gesprek'.
Zijn telefoonnummer = 2 keer 5. 
 
Wie sterft wanneer hij niet sterft, sterft niet wanneer hij werkelijk sterft. 
 
Wie zijn vrouw niet om raad vraagt mist 50 procent van Gods wijsheid. (Gert van Putten) 
 
Wij schrikken over onze eigen zonden, wanneer wij ze bij anderen aanschouwen. 
 
Wilt u eerst een bewijs van God? Moet men dan een fakkel aansteken om de zon te zien? 
 
Zoals een kameel voor zijn meester knielt, opdat deze aan het eind van de dag de last van hem kan afnemen, zo mag u iedere avond neerknielen en de Meester uw last laten afnemen. 
 
Zonder God kunnen wij het niet.
Zonder ons wil God het niet. 
 
Zonder Jezus is je Kerst mis.
Met Jezus heb je pas een echte Kerst man!!