Emmaüsgangers

Wat is de bijdrage van de Emmaüsgangers? Wat is belangrijk vanuit hun hoek gezien?

1) De twee leerlingen gaan al sprekend naar huis. Hun leven zit “potdicht”. Ze zijn ontgoocheld. Hun beste vriend Jezus is gestorven en daarmee hebben ze hun toekomst verloren. Bovendien zijn ze hun geloof in God kwijt. Ze dachten dat Jezus in Gods ogen een profeet was, maar die God heeft het niet gehaald ten opzichte van de Joodse leiders. Hij is aan het kruis gestorven. Daarmee is de samenhang leven – God gebroken. De coherentie is zoek. Potdicht zitten hun leven, hun persoon, hun geschiedenissen. Maar… zij spreken erover met elkaar. Weliswaar met sombere gezichten, maar toch. En dit spreken, letterlijk staat er: “Ze gooien woorden tegen elkaar”, de één naar de ander, heeft als betekenis dat ze de zin zoeken, de diepte, de draagwijdte van wat ze hebben meegemaakt. Ze helpen elkaar “een opening” te vinden…

2) Ze laten een vreemde reisgenoot toe die hen mag bevragen. Het accent ligt op de durf en de moed om dit te laten gebeuren. Ze weten niet waarheen dit hen gaat brengen, maar ze riskeren het. Eerst misschien met een zekere hoogmoed: “Weet jij dan niet wat...”, later met grote kracht: ze vertellen alles en ze spreken zich helemaal uit…

3) Vervolgens openen ze hun huis: “Blijf bij ons”. Ze doen wel aanvankelijk alsof ze de vreemdeling willen beschermen tegen de gevaren van de avond en de nacht, maar eigenlijk zeggen ze: “We kunnen niet (meer) zonder u”. Ze willen samen zijn, groep vormen, verbondenheid scheppen.

4) Tenslotte openen ze hun ogen en komen ze tot geloof. M.a.w. ze openen heel hun persoon en geloven opnieuw in het unieke fenomeen dat een mens kan volbrengen, nl. dat hij kan geloven in God. Het is het moment van de geloofsgeboorte. En dan staan ze op (verrijzenisterm): met een brandend hart, vormen gemeenschap met de apostelen en beginnen leven en geloof te delen.

Jezus werkt ook: hij opent

Het is boeiend te ontdekken wat Jezus allemaal doet. Op zich doet hij niet veel. Hij komt aanwezig, als een ongekende om zich niet op te dringen en interesseert zich voor wat de Emmaüsgangers meemaken: “Welke woorden gooien jullie tegen elkaar?” Hij opent hen voor een gesprek en zij komen tot spreken. Als Jezus goed geluisterd heeft, komt hij tot spreken. Het is wonderbaar om zien wat hij allemaal opent.

1) Hij opent de Schrift: hadden de Emmaüsgangers de profeten maar gelezen en geloofd, dan zouden ze de gebeurtenissen van Jezus’ levenseinde begrepen hebben. Hij legt hen de Schriften open.

2) Hij opent de gebeurtenissen (v. 26): “Moest Jezus niet sterven…?” Het moeten is het moeten van de liefde. M.a.w. Jezus kon niet anders dan in zijn liefde gaan tot het uiterste (de dood). En daarom stelt Jezus de vraag: “Durf je geloven dat Jezus’ sterven op het kruis openbaring kan zijn van een intense liefde? En durf je geloven dat wat een mens meemaakt – van de ernstige tot de toevallige dingen – gedragen, omgeven wordt door Gods liefde?” Dat is de vraag stellen die weer perspectief biedt wat betreft de samenhang en de coherentie tussen het leven van een mens en het geloof in God.

3) Hij opent het verstand en het hart (v. 25.32): Jezus laat de twee horen dat hun verstand en hart gesloten zijn. Omgekeerd biedt hij aan dat zowel verstand als hart een prachtige eenheid kunnen vormen met het geloven in de Schriften. Zij gaan dan open
(v. 32).

4) Jezus opent hun huis. Wanneer hij veinst verder te gaan, reageren de leerlingen direct: “Blijf bij ons”. De vragen en de Schriftuitleg hebben hun hart doen branden: “We kunnen niet zonder u”. Hij gaat binnen om met hen samen te zijn.

5) Hij opent hun ogen. Via de handelingen met het brood, die een gedenken worden van het Laatste Avondmaal en het broodwonder (Lc 9), wordt het geloof geboren, gaan de ogen open, herkennen ze de Verrezene in de vreemdeling en beseffen ze zijn Wat Jezus dan doet, is onzichtbaar worden: zijn aanwezigheid blijft voor
wie gelooft.

6) Met dit alles heeft Jezus hun leven en de hele werkelijkheid geopend. Wat “potdicht” zat, heeft hij opengebroken: de hele persoon, de hele werkelijkheid en alle gebeurtenissen gaan open. En… Jezus doet hen opstaan (verrijzenisterm): maakt van het sombere gezicht een brandend hart, doet de twee leerlingen terugkeren naar de Kerk in Jeruzalem (verbondenheid) en doet hen op een nieuwe manier spreken – delend, uitwisselend – over geloof en leven.

Wat zijn constanten om over vieren te spreken?

1) Wat opvalt is dat zowel de leerlingen als Jezus moeten stilstaan. De leerlingen staan stil bij de meegemaakte gebeurtenissen, maar vinden geen opening: “Hem zagen ze niet” (v. 24). Jezus doet hen stilstaan bij de gebeurtenissen door enerzijds de Schrift te openen en anderzijds de Schrift op de gebeurtenissen te leggen: “Moest de Messias dit alles niet lijden…?” (v. 26). Bovendien doet hij ze stilstaan wanneer ze in huis zijn aangekomen en aan tafel gaan.

Stilstaan roept telkens contrastervaringen op. Het sombere en pijnlijke van de gebeurtenissen wordt opengebroken door de woorden uit de Schrift. En het vermoeden niet zo maar met eender wie te maken te hebben – reden waarom ze de vreemdeling uitnodigen – wordt opengebroken door het breken van het brood. Wat een maaltijd was, wordt een viering.

Jezus doet hen telkens met andere ogen kijken, de ogen van de Schrift, van de gastvrijheid en deze van het Laatste Avondmaal. De ogen worden gelovige ogen: ze “zien” de Heer, ze zien het geheim van de vreemdeling, ze vermoeden het mysterie van de werkelijkheid en ze worden nieuwe mensen (van de verrijzenis). Vieren is stilstaan en contrastervaringen opdoen, met andere ogen kijken en tot kijken gebracht worden, diepte en transcendentie ontvangen en ontdekken en daarin anders worden (paasmensen).

2) Verbond en verbondenheid. Vieren heeft te maken met “groepsvorming” of gemeenschapsvorming. Dat is belangrijk. Bij elk vieren – vb. een verjaardag – moet je de jaarling in de ogen kijken, een hand geven, proficiat zeggen. Dit moet geleerd worden. De leerlingen van Emmaüs voelen dit ook aan: “Blijf bij ons”. Ze willen korter bij de vreemdeling komen. En Jezus breekt het brood voor hen, zodat ze elkaar in de ogen kunnen zien en ontdekken: “Gij zijt de Heer!” Vieren is altijd gemeenschap vormen en opnieuw vormen. En gelovig vieren is familie worden met en van God en Jezus Christus.

3) Gedenken en zich herinneren. Ook dit is een constante. De twee leerlingen spreken alsmaar over de gebeurtenissen. Maar er licht niets op, de gezichten blijven somber, ze zien niets. Jezus doet hen de Schrift gedenken. Hij opent Mozes en de Profeten die de gebeurtenissen rond Jezus dragen. Bovendien maakt hij van de maaltijd een “her-innering” (innerlijk maken) aan het Laatste Avondmaal en het broodwonder. Ze maken ze weer mee in de ruimste betekenis: Jezus zelf komt als de Verrezene, de overwinnaar van de dood, voedsel voor het leven, aanwezig. En daarmee gaat voor de Emmaüsgangers de hele werkelijkheid open en ze worden zelf nieuwe paasmensen.